![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Οι
νόμοι του
Πλάτωνα για
την υβριστική
κακολογία και την κατάχρηση του δημοσίου χρήματος Χαράλαμπος Αποστολόπουλος doi: 10.12681/jret.961 Τόμ. 3 (2004) |
Βιβλιογραφική αναφορά:
Αποστολόπουλος Χ. (2015). Οι νόμοι του Πλάτωνα για την υβριστική κακολογία και την κατάχρηση του δημοσίου χρήματος. Επιστημονική Επετηρίδα Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, 3, 9–23. https://doi.org |
|
Δημοσιευμένα: Αυγ 4, 2015 Διαδικτυακό ISSN: 2241-200X ISSN εντύπου: 1108-4634 |
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ
ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΤΛΟΣ
ΟΙ ΝΟΜΟΙ TOT ΠΛΑΤΩΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΒΡΙΣΤΙΚΗ ΚΑΚΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ* ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΜΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ Κ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ 1910-2004 «Εξήντα χρόνια μετά το τέλος του πολέμου εμφανίζεται μια πλημμυρίδα αναφορών από αυτόπτες μάρτυρες του έτους 1945. Έτσι δημιουργείται η δυνατότητα μιας ανεπανάληπτα ικανοποιητικής σύγκρισης της προοπτικής των νικητών με εκείνη των ηττημένων. . .« »... Το πιο ενδιαφέρον βιβλίο προέρχεται όμως από ένα σοβιετικό στρατιώτη. Η προοπτική αυτή είναι μέχρι σήμερα ξένη για το γερμανικό κοινό. Καθώς ακόμη και η δημοσιογραφία της Ανατολικής Γερμανίας (DDR: Deutsche Demokratische Republik) με τις ιδεολογικές πομφόλυγες περί ηρώων του σοβιετικού στρατού δεν στάθηκε ποτέ σε θέση να αναθεωρήσει πραγματικά την γερμανική εικόνα (εντύπωση) για τον αγροίκο, απολίτιστο Ρώσο στρατιώτη. Μια αλλαγή κατέστη επιτέλους δυνατή με το "Ημερολόγιο Γερμανίας” του ερυθροφρουρού Wladimir Gelfand. Ο Gelfand, ο οποίος αρχικά ήθελε να γίνει συγγραφέας και μέχρι τον θάνατό του το 1983 ασκούσε το επάγγελμα του δασκάλου, περιγράφει τις βιαιοπραγίες επίσης του δικού του στρατού. Την νίκη διαδέχονται "πλιάτσικο” και βιασμοί, πράγματα που κατακρίνει ο Gelfand στις ημερολογιακές του σημειώσεις. Διαισθανόταν ότι τέτοιες βίαιες πράξεις θα καθόριζαν επί μακρόν την εικόνα των Γερμανών για τα μέλη του Ερυθρού στρατού. Γεμάτος πίκρα σημείωνε ότι "μας θεωρούν καλόκαρδους και απλούς αλλά συγχρόνως και τραχείς, ναί, άγριους μάλιστα ανθρώπους· συχνά μας περιγελούν, παρ’ όλο που εμείς είμαστε οι νικητές και κυρίαρχοι. . . ”». Tillmann Bendikowski, "Η ώρα των νικητών” (Die Stunde der Sieger), στο φύλλο Απριλίου 2005 της Finiancial Times Deutschland/Kompakt |
|||
Αντί Προλόγου Έχει καταστεί κοινός τόπος πλέον, «η επίγνωση ότι τα τελευταία χρόνια η ελληνική κοινωνία έχει αλλάξει αισθητά προς την κατεύθυνση της αντικοινωνικής συμπεριφοράς, της αχαλίνωτης ιδιοτέλειας, της "ζούγκλας”»1. Η καθολίκευση της διαφθοράς2 επιβάλλει, πράγματι, «να συνειδητοποιήσουμε τους ορισμούς: Διαφθορά είναι η πλήρης φθορά, η εντελής. Και κοινωνική διαφθορά, η πλήρης φθορά των σχέσεων κοινωνίας, η καταστροφή ή αχρήστευση των προϋποθέσεων του συλλογικού βίου. Την κοινωνική διαφθορά συνιστούν οι συμπεριφορές εγωκεντρικής θωράκισης, επιθετικής ιδιοτέλειας, η προτεραιότητα της ατομικής εξασφάλισης, διευκόλυνσης, ηδονής, η αλογία των ενορμήσεων φιλαυτίας»3. Στην συνειδητοποίηση των ορισμών μπορεί να συμβάλλει όμως και η αποτίναξη του πυκνού εκείνου χιονοστρώματος της λησμονιάς που φαίνεται να έχει καλύψει τα πάντα στον ταλαίπωρο τόπο μας: Οδούς και οδόσημα και οδοστρωτήρες, μέχρι και αυτούς ακόμη τους «δασκάλους»4. Είναι καιρός να αρθούμε στο επίπεδο της αυστηρής α-λήθειας του Πλάτωνα λ.χ.,για να καταλάβουμε το χάλι μας σ’ όλη τη βαθύτητα και γυμνότητά του5. Άλλωστε, ποιά άλλη σημασία μπορεί να έχει η φιλοσοφική εργασία σήμερα, αν δεν είναι problemorientiert, αν δεν θέλει να καταλήξει μια αναχωρητική, περιττή δραστηριότητα λογίων, που απλώς πολλαπλασιάζει το απόθεμα μιας ειδικής βιβλιογραφίας; Όταν φαίνεται να διολισθαίνουμε σε ολοένα πιο πρωτόγονες μορφές κοινωνικής οργάνωσης και κοντεύουμε να καταστούμε «μια χαλαρή κοινωνία σύγχρονων νομάδων, όπου θα ισχύει μόνο το δίκαιο της αρπαγής!»6, —ή ακόμη, το: «μισάλληλον το Ελληνικόν», η εκβαρβάρωση, η παρακμή... Σε μια εποχή, λοιπόν, «κατάστικτη από το ρύπο της διαρπαγής του δημόσιου πλούτου))* 7, —την οποία φαίνεται όντως να εγκαινίασε η πρωτοφανής (ακόμη και για την πλέον υπανάπτυκτη αφρικανική χώρα) φράση - καταλύτης του Ανδρέα Παπανδρέου: «Δικαιούτο ο κύριος τάδε να κάνει ένα δώρο στον εαυτό του, αλλά όχι και πεντακόσια εκατομμύρια )>8, —θα πρέπει να ακούσουμε την φωνή του Πλάτωνα στο τελευταίο βιβλίο των Νόμων του, όταν διακηρύσσει: (('Εάν τις τι κλέπτη δημόσιον μέγα η και σμικρόν, τής αυτής δίκης δει»9. Και η δίκη αυτή είναι, όπως θα δούμε, η ποινή του θανάτου, όταν πρόκειται για δικό μας πολίτη. Σ’ ένα τόπο επίσης, που συχνά θυμίζει τον «λάκκο με τα φίδια» και τους φαρμακερούς σκορπιούς της περίφημης εκείνης καντάτας του J. S. Bach10, όπου απουσιάζει παντελώς η εξανθρωπιστική αξία ριζικών ηθικών συναισθημάτων όπως εκείνων της αιδούς και της δίκης, για να θυμηθούμε και το αντίστοιχο πρωταγόρειο θεώρημα11, —καλό θα είναι να θυμηθούμε τι λέει ο Πλάτων για όσους «έλαφρά τη καρδία» προσβάλλουν βαρύτατα και υβρίζουν τους άλλους κατά τρόπο που μόνον ως « Rufmord» μπορεί να χαρακτηρισθεί12, κατά τρόπο που μόνη η ακόλουθη αποστολική περικοπή φαίνεται να προσεγγίζει: Τάφος ανοιχτός είναι ο λάρυγγας τους, με τη γλώσοα τους ήοαν δόλιοι, φαρμάκι από οχιές είναι κάτω από τα χείλη τους13. __________________________
|
|||
* Το πολύτιμο έναυσμα για μια βαθύτερη ενασχόληση με το πλατωνικό έργο Νόμοι,- χρονικά τελευταίο, αλλά πρώτο σε όγκο και διαλογισμούς πολιτικής Φιλοσοφίας και φιλοσοφικής - παιδαγωγικής Ηθικής, - έλαβα στο πανεπιστήμιο Humboldt του Βερολίνου κατά το χειμερινό εξάμηνο του 2004 /2005, όταν συμμετείχα σε ομώνυμο σεμινάριο υπό την εποπτεία του διακεκριμένου καθηγητού Volker Gerhardt. | |||
1. Χρήστου Γιανναρά, «Η ατολμία ως διαφθορά», στην: Καθημερινή της 8/10/2006. 2. Πρβλ. Αναστάση Παπαληγούρα, Περί διαφθοράς ή η χαμένη τιμή της πολιτικής, Αθήνα 2001 (εκδ. Κάκτος), ιδίως το κεφ. «Η "κοινωνικοποίηση” της απαξίας», σελ. 53-65. 3. X. Γιανναρά, ο.π. 4. Πρβλ. Χρήστου Μαλεβίτση, «Η λησμονιά», επιφυλλίδα δημοσιευμένη στην Καθημερινή της δεκαετίας του ’90. 5. Πρβλ. και Εμμ. Μικρογιαννάκη (επιμ.), Πλάτωνος Νόμοι. Πρακτικά διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου (7-8 Μαΐου 2001), Αθήνα - Κομοτηνή 2003, IX - X (πρόλογος): «Βασική διαπίστωση· ο Πλάτων είναι σύγχρονος. Συντελεί ίσως περισσότερο από οποιονδήποτε στοχαστή ή πολιτειολόγο στην όξυνση της πολιτειακής σκέψεως» 6. Α. Παπαληγούρα, ό.π., σελ. 54-55. Πρβλ. και Δημήτρη Λιαντίνη, Γκέμμα, Αθήνα 2006 (επανεκδ.), passim. Δες κυρίως όσα συγκλονιστικά λέγει ο Oswald Spengler, Der Untergang des Abendlandes (= UdA), München 1998 [11918/1922] (Ungekürzte Sonderausgabe in einem Band), σελ. 746 κ.ε., ιδίως 781 κ.ε. (ελλην. μεταφ. Λ. Αναγνώστου: «Η παρακμή της Ανθής», Αθήνα 2004 [Τνπωθήτω - Γ. Δαρδανός], τ. 2, σελ- 208 κ.ε., ιδίως 220 κ.ε.), για τους «φελλαχολαούς» ! «Μια άμορφη και κατά ύννέπεια μια ανιστορική μάζα», —είναι, κατά τον Spengler, το πρακτικό αποτέλεσμα συνήθως των αφηρημενών εκείνων, κοσμοπολίτικων ψευδοϊδανικών «που θέλουν να διορθώσουν τον κόσμο» (ελλην. μτφρ., σελ- 230). Σε μια καταθλιπτική ατμόσφαιρα απουσίας της Ιστορίας, οι άνθρωποι ανίκανοι να συνειδητοποιηθούν ως κρίκοι μιας συνεχούς ιστορικής πορείας ενός έθνους, καταντούν μοιραία παγκόσμιοι φελλάχοι και άμορφη μάζα. Σύμφωνα με τον Spengler πάντοτε, «οι σημερινοί Έλληνες είναι ένα μόρφωμα του μαγικού πολιτισμού ,το οποίο αναπτύχθηκε πρώτα μέσω της χριστιανικής Εκκλησίας, αργότερα μέσω της ιερής γλώσσας αυτής της Εκκλησίας και τέλος μέσω του ονόματος αυτής της Εκκλησίας »(ibida, σελ. 220 κ.ε.). Έθνη αποκαλεί ο ίδιος ειδικότερα, «τους λαούς που αντιπροσωπεύουν έναν πολιτισμό.... ξεχωρίζοντάς τους ήδη με αυτή την λέξη από τα μορφώματα πριν και μετά τον πολιτισμό. Εκείνο που συνέχει εσωτερικά αυτούς τους πιο σημαντικούς απ’ όλους τους μεγάλους συνδέσμους δεν είναι μόνο μια έντονη αίσθηση του "εμείς”. Στη βάση τον έθνους βρίσκεται μιά ιδέα» (210). Αντίθετα, «αυτό που βιώνουν οι πρωτογενείς λαοί και οι φελλαχολαοί είναι εκείνο το συχνά αναφερόμενο ζωολογικό πάνω-κάτω, ένα απρογραμμάτιστο γίγνεσθαι όπου χωρίς στόχο και χωρίς σχεδιασμένη διάρκεια συμβαίνουν πολλά, τελικά όμως τίποτε σημαντικό» (211). «Υπάρχουν λαοί απολλώνειου, φαουστικού και μαγικού τύπου» (210), ανάλογα με τον ιδαίτερο ψυχισμό της ενότητας που συγκροτούν. Απολλώνεια ψυχή έχουμε στον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό (από το 1100 π.Χ.), φαουστική στον Δυτικοευρωπαϊκό (από το 900 μ.Χ.) και μαγική στον Αραβικό (πρώτη χιλιετηρίδα μ.Χ.), όπου εντάσσονται και ο Πρωτοχριστιανισμός, η θρησκευτική Φιλοσοφία των Πατέρων της Εκκλησίας, η Γνώση και ο Νεοπλατωνισμός (βλ. αναλυτικά Χαράλαμπου Αποστολόπουλου, «'Ανθρωπος, Πολιτισμός και Τεχνική στον Oswald Spengler», στην: Ελληνική Φιλοσοφική Επιθεώρηση 18 (2001), σελ. 141-173, ιδίως 142 κ.ε.). Ο μαγικός πολιτισμός παρήγαγε «ως τελευταίο του μεγάλο λαϊκό δημιούργημα τον αραβικό λαό» (210), εφ’ όσον κατά τον Spengler οι λαοί, γενικότερα, «δεν είναι πρωτουργοί ως προς την εσωτερική τους μορφή και ως προς όλη την εμφάνισή τους, αλλά έργα» του A ήΒ μείζονος πνευματικού πολιτισμού. Σημαντικό επίσης είναι να κατανοήσουμε την σημασία του επιθέτου μαγικός. Ιδιαίτερα αποκαλυπτικό είναι το εξής χωρίο της Παρακμής: «Ο αρχαίος στοχαστής "θεάται”, όπως η θεότης του Αριστοτέλη, ο Άραψ ψάχνει ως αλχημιστής το μαγικό μέσον, την φιλοσοφική λίθο, με την οποία θα αποκτήσει άνευ μόχθου (mühelos) τους θησαυρούς της φύσης (*), ο Δυτικοευρωπαίος αποσκοπεί να διαμορφώσει τον κόσμο κατά τη θέλησή του» (UdA, 1186 [μτφρ. δική μου· η υπογράμμιση στο πρωτότυπο]· ο αστερίσκος (*) ανωτέρω αναφέρεται στην εξής, άκρως διαφωτιστική για την ταυτότητα του Νεοέλληνα, υποσημείωση του ιδίου του Spengler: «Πρόκειται για το ίδιο πνεύμα που χαρακτηρίζει και την έννοια της "δουλειάς” [της ενασχόλησης γενικώς, αλλά και της συναλλαγής, του "παζαρέματος”: der Geschäftsbegriff] στους Εβραίους, Πάρσους, Αρμένιους, Έλληνες, Άραβες, διαφοροποιώντας αυτήν από την αντίστοιχη εκείνη των δυτικοευρωπαϊκών λαών»). «Το μαγικό έθνος ως τέτοιο δεν έχει καμμιά γήινη πατρίδα» (ελλην. μτφρ., σελ. 221), παρά αποτελεί μια θρησκευτική κοινότητα, όπως αυτή του ισλάμ στην περίπτωση του αραβικού λαού. Η «μαγική ιστορία» δε, είναι «για τους ανθρώπους της η προοδευτική πραγματοποίηση ενός παγκόσμιου σχεδίου καταρτισμένου από τον θεό, το οποίο μεταξύ αρχής και τέλους του κόσμου εφαρμόζεται [εφαρμοζόταν] πάνω στους λαούς και μέσω των λαών» (ibida, σελ. 222). Συμπερασματικά, λοιπόν, για τον Spengler: «Ένα έθνος μαγικού τύπου είναι η κοινότητα των πιστών, ο σύνδεσμος όλων εκείνων που γνωρίζουν τον ορθό δρόμο προς την σωτηρία και το ιντζμά (=συναίνεση) αυτής της πίστης τους ενώνει εσωτερικά» (ibida, σελ. 215- η επεξήγηση δική μου). 7. Τασούλας Καραϊσκάκη, «Οι πιο καλοί οι μαθητές», στην: Καθημερινή της 15 /Ο9 /2006. 8. Βλ. X. Γιανναρά, ο.π. 9. Νομ. XII, 941c 5/6. 10. Πρβλ. Johann Sebastian Bach, Kantate Nr. 52: "Falsche Welt, dir trau ich nicht! Hier muß ich unter Scorpionen Und unter falschen Schlangen wohnen”. 11. Πρβλ. Πλατ. Πρωτ. 321c-324a, ιδίως 323b, όπου τονίζεται η αναγκαία συμβολή των ηθικών αυτών συναισθημάτων για την ένταξη του συγκεκριμένου ανθρώπου στην κοινωνία ή και στο ανθρώπινο γένος (.. . άμώς γέ πως μετέχειν.. . ή μή είναι εν άνθρώποις). Βλ. σχετικά και K. I. Δεσποτόπουλου, «Σχόλια στην Πολιτειολογία του Πλάτωνος», στην: Φιλοϋοφία 2 (1972), σελ. 222-234, ιδίως 223-227. Δες επίσης πόσο επίμονα και διαχρονικά εμφανίζονται στον τόπο μας ακόμη τυπικά αρνητικά χαρακτηριστικά του ραγιά (reaya), όπως τα ακόλουθα: «υπερεγωιϋμός, φθόνος, φιλοκατηγορία και Ουκοφαντία»,-οττμ μελέτη του Αποστ. Ε. Βακαλόπουλου, Ο χαρακτήρας των Ελλήνων. Aviχνεύοντας την εθνική μας ταυτότητα, Θεσσαλονίκη 1983, σελ. 262-270. «Το homo homini lupus, έχει πλήρη την εφαρμογή του στον τόπο μας» (ibida, σελ. 270). Διότι στον Έλληνα «ο φθόνος, γέννημα του παθολογικού και τραυματισμένου εγωισμού του, ο αδιάντροπος "ελληνικός” φθόνος, παρουσιάζεται με ξεχωριστή ένταση...» (σελ. 266), ακυρώνοντας κάθε βαθύτερη προσπάθεια συντονισμού και συνεργασίας ή δημιουργίας παράδοσης και συνέχειας. Απαλλαγμένοι «από τον φθόνο με βίαιη και άδικη συμπεριφορά, δεν είναι μόνον οι πολιτικοί, αλλά και οι λόγιοι ή οι επιστήμονες προς άξιους συναδέλφους των. Η ιστορία μας παρουσιάζει πάμπολλα παραδείγματα καταδιώξεων μεγάλων επιστημόνων από φθονερούς συνναδέλφους των. Δεν έχει παρά να ρίξει κανείς μια ματιά στα "Απομνημονεύματα” του Ε. Παπανούτσου, που δημοσιεύτηκαν τελευταία, για να ιδεί αξιοθρήνητες περιπτώσεις συκοφαντιών και χαφιεδισμού πνευματικών — δυστυχώς — ανθρώπων σε βάρος του. Χαρακτηριστικές επίσης παρόμοιες σκηνές σε δημόσιες υπηρεσίες μπορεί να παρακολουθήσει κανείς σε δύο διηγήματα του Αλέκου Δαμιανίδη και του Νίκου Παπασπύρου (περιοδ. "Διαγώνιος”, 10 (Ιαν.-Απρίλιος1982) σελ. 38-43 και 49-53). Σ’ αυτά θα ιδεί πως ανάξιοι προϊστάμενοι ευνοούν το κλίμα του χαφιεδισμού και πως μεταβάλλουν τις υπηρεσίες τους σε ελεεινές σφηκοφωλιές που δύσκολα διαλύονται. Έτσι εξηγείται και ο φθόνος ανίκανων και αναξιοπρεπών — προωθημένων από πολιτικούς — διευθυντών ιδρυμάτων προς ικανούς υπαλλήλους ή συνεργάτες. Ο μόνος σκοπός τους είναι να τους μειώσουν, να τους εξευτελίσουν, να τους εξοντώσουν, για να διατηρήσουν την επιβολή τους. Οι περισσότεροι Έλληνες δεν έχουμε ακόμη συνειδητοποιήσει την καταστρεπτική δύναμη του "ελληνικού φθόνου”» (σελ. 267). Εμφορούμενος προφανώς από ίδια έντονα βιώματα συνεχίζει και πιο κάτω ο γνώστης πανεπιστημιακός δάσκαλος Αποστ. Ε. Βακαλόπουλος την περιγραφή των «ανάξιων και ανασφαλών» προϊσταμένιον, που «γίνονται λοντάρια εναντίον των ικανών και καταχρώμενοι τη δύναμη του αξιώματος τους τους βλάπτουν όσο και όπως μπορούν. Ένα Ιάγος, αν ανέβει, είναι ικανός με τις συκοφαντίες του, με τις μηχανορραφίες του να υποσκάψει τη ζωή μιας ολόκληρης υπηρεσίας, ενός γραφείου, ενός εργαστηρίου ή και μιας ολόκληρης πανεπιστημιακής σχολής, χάρη στις μεταμορφώσεις του τις απόλυτα πειστικές και στην αδιαφορία των Πόντιων Πιλάτων. Αυτή είναι η βαθύτερη σημασία του "αρχή άνδρα δείκνυσι”» (σε). 269). Εδώ όντως ισχύει απόλυτα το δημοσθενικό ((καί τύχης δεϊσθαι λαμπρός», προκειμένου να μη βρεθείς ανάμεσα στους πολυπληθείς «κακούς ανασφαλείς, μ,αταιόδοξους και σαδιστές, που αποφασίζουν για ένα ζήτημά σου ή για το μέλλον σου ή και ακόμη για την τύχη σου και προχωρούν ασυνείδητα, αδίστακτα και αδιάντροπα προς την αδικία, ακόμη και σε βαθμό κακουργήματος» (σε).268). 12. Rufmord: έκφραση της γερμανικής για την βαρύτατη εκείνη δημόσια συκοφαντία, με την οποία καταστρέφεται η φήμη (το όνομα, der Ruf) κάποιου· ισοδύναμε! με τον φόνο [Mord] της τιμής και της υπόληψης, δηλ. τον (αναίμακτο, εν τούτοις !) φόνο αυτού τούτου του προσώπου. 13. Ρωμ. 3, 13-18 |
![]() |
©
Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων
© Εθνικό
Κέντρο
Τεκμηρίωσης
και
Ηλεκτρονικού
Περιεχομένου
© Eθνικό Κέντρο
Τεκμηρίωσης
![]() |
Platons Gesetze der Beleidigung Missbrauch und Zweckentfremdung der von öffentlichen Geldern Χαράλαμπος Αποστολόπουλος doi: 10.12681/jret.961 Τόμ. 3 (2004) |
Bibliographische Angaben: Apostolopoulos Ch. (2015). (2015). 2015. Der griechische Text "Die Rechtsgrundsätze und die Verwendung des Geldes im Namen des Gemeinwohls", veröffentlicht im Wissenschaftlichen Jahrbuch der Pädagogischen Abteilung des Kindergartens der Universität Ioannina, 3, 9-23. https://doi.org |
|
Veröffentlicht: Aug 4, 2015 Online ISSN: 2241-200X ISSN εντύπου: 1108-4634 |
Haralambos Apostropolos Die Gesetze des Planeten über Schimpfwörter und den Missbrauch öffentlicher Gelder
— Tillmann Bendikowski, „Die Stunde der Sieger“, Financial Times Deutschland/Kompakt, April 2005 |
|||
Vorwort Das Bewusstsein, dass sich die griechische Gesellschaft in den letzten Jahren deutlich in Richtung antisozialen Verhaltens, ungezügelten Egoismus’ und einer Art gesellschaftlichen „Dschungels“ entwickelt hat, ist heute allgemein verbreitet¹. Die Universalisierung der Korruption² macht es in der Tat erforderlich, sich erneut mit ihrer Definition auseinanderzusetzen: Korruption ist totale Verderbtheit – vollständig. Soziale Korruption bedeutet die völlige Zerrüttung sozialer Beziehungen, die Zerstörung oder den Zerfall der Grundlagen des kollektiven Lebens. Sie äußert sich in egozentrischer Abschottung, aggressivem Eigeninteresse, dem Vorrang individueller Absicherung, Bequemlichkeit und Vergnügen – bei gleichzeitiger Missachtung jeglicher Impulse der Philanthropie³. Doch ein vertieftes Verständnis dieser Definitionen kann auch dadurch entstehen, dass man die dichte Schneedecke des Vergessens abschüttelt, die über nahezu allem in unserem armen Land liegt: über Straßen und Straßenschildern, über den Walzen des Alltags, ja selbst über den sogenannten „Lehrern“⁴. Es ist an der Zeit, sich – etwa in der Tradition der strengen aletheia Platons – auf die Ebene der ungeschönten Wahrheit zu begeben, um das gegenwärtige Chaos in seiner ganzen Tiefe und Unverhülltheit zu erfassen⁵. Denn welchen Sinn kann philosophische Arbeit heute überhaupt noch haben, wenn sie nicht problembezogen ist? Wenn sie sich in die überflüssige Tätigkeit von Gelehrten zurückzieht, die lediglich die Fachbibliographie vermehren? Wenn unsere Gesellschaft in immer primitivere Organisationsformen abzugleiten droht und kurz davor steht, sich in eine lockere Ansammlung moderner Nomaden zu verwandeln, in der nur noch das Gesetz der Plünderung gilt⁶ – eine Gesellschaft der „verschiedenen Hellenismen“, geprägt von Barbarei und Dekadenz? In einer Epoche also, die „vom Schmutz der Ausplünderung des öffentlichen Reichtums überschwemmt“ ist⁷ – eingeleitet durch den, selbst im Vergleich zu den unterentwickeltsten Staaten Afrikas, beispiellos zynischen Ausspruch von Andreas Papandreou: *„Herr Taddeus hatte das Recht, sich selbst ein Geschenk zu machen, aber nicht in Höhe von 500 Millionen“*⁸ –, sollten wir auf Platons Stimme im letzten Buch seiner Nomoi hören. Dort heißt es unmissverständlich: *„Wenn ein Dieb – ob groß oder klein – der öffentlichen Güter beraubt, in einem solchen Prozess überführt wird...“*⁹ Und dieser Prozess, wie wir sehen werden, führt im Falle eines Bürgers der eigenen Polis zur Todesstrafe. Selbst an einem Ort, der nicht selten an eine „Schlangengrube“ erinnert – an ein Milieu voller giftiger Skorpione, wie sie in der berühmten Kantate von J. S. Bach beschrieben werden¹⁰ –, wo entmenschlichende Zustände herrschen und grundlegende moralische Empfindungen wie Ehrfurcht und Gerechtigkeit längst verschwunden sind (wie schon Protagoras warnte¹¹), sollten wir uns daran erinnern, was Platon über jene sagt, die andere in leichtfertiger, grob beleidigender Weise verleumden und öffentlich verunglimpfen – eine Praxis, die nur als Rufmord zu bezeichnen ist¹². Eine Praxis, der allenfalls noch die folgende apostolische Stelle nahekommt:
_______________________
|
|||
* Den entscheidenden Impuls für eine vertiefte Auseinandersetzung mit Platons Nomoi – seinem letzten Werk in chronologischer Hinsicht, zugleich aber dem umfangreichsten und inhaltlich bedeutendsten im Hinblick auf politische Philosophie und philosophisch-pädagogische Ethik – erhielt ich im Wintersemester 2004/2005 an der Humboldt-Universität zu Berlin im Rahmen eines gleichnamigen Seminars unter der Leitung des renommierten Philosophen Prof. Dr. Volker Gerhardt. | |||
Anmerkungen / Fußnotenverzeichnis
|