 |
 |
 |
 |
Οι
νόμοι
του
Πλάτωνα
για
την
υβριστική
κακολογία και την κατάχρηση του δημοσίου χρήματος Χαράλαμπος Αποστολόπουλος doi: 10.12681/jret.961 Τόμ. 3 (2004) |
Βιβλιογραφική
αναφορά: Αποστολόπουλος Χ. (2015). Οι νόμοι του Πλάτωνα για την υβριστική κακολογία και την κατάχρηση του δημοσίου χρήματος. Επιστημονική Επετηρίδα Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, 3, 9–23. https://doi.org |
|
|
Δημοσιευμένα: Αυγ
4, 2015 Διαδικτυακό ISSN: 2241-200X ISSN εντύπου: 1108-4634 |
| ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ
ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΤΛΟΣ
ΟΙ ΝΟΜΟΙ TOT ΠΛΑΤΩΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΒΡΙΣΤΙΚΗ ΚΑΚΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ* ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΜΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ Κ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ 1910-2004 «Εξήντα χρόνια μετά το τέλος του πολέμου εμφανίζεται μια πλημμυρίδα αναφορών από αυτόπτες μάρτυρες του έτους 1945. Έτσι δημιουργείται η δυνατότητα μιας ανεπανάληπτα ικανοποιητικής σύγκρισης της προοπτικής των νικητών με εκείνη των ηττημένων. . .« »... Το πιο ενδιαφέρον βιβλίο προέρχεται όμως από ένα σοβιετικό στρατιώτη. Η προοπτική αυτή είναι μέχρι σήμερα ξένη για το γερμανικό κοινό. Καθώς ακόμη και η δημοσιογραφία της Ανατολικής Γερμανίας (DDR: Deutsche Demokratische Republik) με τις ιδεολογικές πομφόλυγες περί ηρώων του σοβιετικού στρατού δεν στάθηκε ποτέ σε θέση να αναθεωρήσει πραγματικά την γερμανική εικόνα (εντύπωση) για τον αγροίκο, απολίτιστο Ρώσο στρατιώτη. Μια αλλαγή κατέστη επιτέλους δυνατή με το "Ημερολόγιο Γερμανίας” του ερυθροφρουρού Wladimir Gelfand. Ο Gelfand, ο οποίος αρχικά ήθελε να γίνει συγγραφέας και μέχρι τον θάνατό του το 1983 ασκούσε το επάγγελμα του δασκάλου, περιγράφει τις βιαιοπραγίες επίσης του δικού του στρατού. Την νίκη διαδέχονται "πλιάτσικο” και βιασμοί, πράγματα που κατακρίνει ο Gelfand στις ημερολογιακές του σημειώσεις. Διαισθανόταν ότι τέτοιες βίαιες πράξεις θα καθόριζαν επί μακρόν την εικόνα των Γερμανών για τα μέλη του Ερυθρού στρατού. Γεμάτος πίκρα σημείωνε ότι "μας θεωρούν καλόκαρδους και απλούς αλλά συγχρόνως και τραχείς, ναί, άγριους μάλιστα ανθρώπους· συχνά μας περιγελούν, παρ’ όλο που εμείς είμαστε οι νικητές και κυρίαρχοι. . . ”». Tillmann Bendikowski, "Η ώρα των νικητών” (Die Stunde der Sieger), στο φύλλο Απριλίου 2005 της Finiancial Times Deutschland/Kompakt |
|||
|
Αντί Προλόγου Έχει καταστεί κοινός τόπος πλέον, «η επίγνωση ότι τα τελευταία χρόνια η ελληνική κοινωνία έχει αλλάξει αισθητά προς την κατεύθυνση της αντικοινωνικής συμπεριφοράς, της αχαλίνωτης ιδιοτέλειας, της "ζούγκλας”»1. Η καθολίκευση της διαφθοράς2 επιβάλλει, πράγματι, «να συνειδητοποιήσουμε τους ορισμούς: Διαφθορά είναι η πλήρης φθορά, η εντελής. Και κοινωνική διαφθορά, η πλήρης φθορά των σχέσεων κοινωνίας, η καταστροφή ή αχρήστευση των προϋποθέσεων του συλλογικού βίου. Την κοινωνική διαφθορά συνιστούν οι συμπεριφορές εγωκεντρικής θωράκισης, επιθετικής ιδιοτέλειας, η προτεραιότητα της ατομικής εξασφάλισης, διευκόλυνσης, ηδονής, η αλογία των ενορμήσεων φιλαυτίας»3. Στην συνειδητοποίηση των ορισμών μπορεί να συμβάλλει όμως και η αποτίναξη του πυκνού εκείνου χιονοστρώματος της λησμονιάς που φαίνεται να έχει καλύψει τα πάντα στον ταλαίπωρο τόπο μας: Οδούς και οδόσημα και οδοστρωτήρες, μέχρι και αυτούς ακόμη τους «δασκάλους»4. Είναι καιρός να αρθούμε στο επίπεδο της αυστηρής α-λήθειας του Πλάτωνα λ.χ.,για να καταλάβουμε το χάλι μας σ’ όλη τη βαθύτητα και γυμνότητά του5. Άλλωστε, ποιά άλλη σημασία μπορεί να έχει η φιλοσοφική εργασία σήμερα, αν δεν είναι problemorientiert, αν δεν θέλει να καταλήξει μια αναχωρητική, περιττή δραστηριότητα λογίων, που απλώς πολλαπλασιάζει το απόθεμα μιας ειδικής βιβλιογραφίας; Όταν φαίνεται να διολισθαίνουμε σε ολοένα πιο πρωτόγονες μορφές κοινωνικής οργάνωσης και κοντεύουμε να καταστούμε «μια χαλαρή κοινωνία σύγχρονων νομάδων, όπου θα ισχύει μόνο το δίκαιο της αρπαγής!»6, —ή ακόμη, το: «μισάλληλον το Ελληνικόν», η εκβαρβάρωση, η παρακμή... Σε μια εποχή, λοιπόν, «κατάστικτη από το ρύπο της διαρπαγής του δημόσιου πλούτου))* 7, —την οποία φαίνεται όντως να εγκαινίασε η πρωτοφανής (ακόμη και για την πλέον υπανάπτυκτη αφρικανική χώρα) φράση - καταλύτης του Ανδρέα Παπανδρέου: «Δικαιούτο ο κύριος τάδε να κάνει ένα δώρο στον εαυτό του, αλλά όχι και πεντακόσια εκατομμύρια )>8, —θα πρέπει να ακούσουμε την φωνή του Πλάτωνα στο τελευταίο βιβλίο των Νόμων του, όταν διακηρύσσει: (('Εάν τις τι κλέπτη δημόσιον μέγα η και σμικρόν, τής αυτής δίκης δει»9. Και η δίκη αυτή είναι, όπως θα δούμε, η ποινή του θανάτου, όταν πρόκειται για δικό μας πολίτη. Σ’ ένα τόπο επίσης, που συχνά θυμίζει τον «λάκκο με τα φίδια» και τους φαρμακερούς σκορπιούς της περίφημης εκείνης καντάτας του J. S. Bach10, όπου απουσιάζει παντελώς η εξανθρωπιστική αξία ριζικών ηθικών συναισθημάτων όπως εκείνων της αιδούς και της δίκης, για να θυμηθούμε και το αντίστοιχο πρωταγόρειο θεώρημα11, —καλό θα είναι να θυμηθούμε τι λέει ο Πλάτων για όσους «έλαφρά τη καρδία» προσβάλλουν βαρύτατα και υβρίζουν τους άλλους κατά τρόπο που μόνον ως « Rufmord» μπορεί να χαρακτηρισθεί12, κατά τρόπο που μόνη η ακόλουθη αποστολική περικοπή φαίνεται να προσεγγίζει: Τάφος ανοιχτός είναι ο λάρυγγας τους, με τη γλώσοα τους ήοαν δόλιοι, φαρμάκι από οχιές είναι κάτω από τα χείλη τους13.
_____________________________________
|
|||
| * Το πολύτιμο έναυσμα για μια βαθύτερη ενασχόληση με το πλατωνικό έργο Νόμοι,- χρονικά τελευταίο, αλλά πρώτο σε όγκο και διαλογισμούς πολιτικής Φιλοσοφίας και φιλοσοφικής - παιδαγωγικής Ηθικής, - έλαβα στο πανεπιστήμιο Humboldt του Βερολίνου κατά το χειμερινό εξάμηνο του 2004 /2005, όταν συμμετείχα σε ομώνυμο σεμινάριο υπό την εποπτεία του διακεκριμένου καθηγητού Volker Gerhardt. | |||
1. Χρήστου Γιανναρά, «Η ατολμία ως διαφθορά», στην: Καθημερινή της 8/10/2006. 2. Πρβλ. Αναστάση Παπαληγούρα, Περί διαφθοράς ή η χαμένη τιμή της πολιτικής, Αθήνα 2001 (εκδ. Κάκτος), ιδίως το κεφ. «Η "κοινωνικοποίηση” της απαξίας», σελ. 53-65. 3. X. Γιανναρά, ο.π. 4. Πρβλ. Χρήστου Μαλεβίτση, «Η λησμονιά», επιφυλλίδα δημοσιευμένη στην Καθημερινή της δεκαετίας του ’90. 5. Πρβλ. και Εμμ. Μικρογιαννάκη (επιμ.), Πλάτωνος Νόμοι. Πρακτικά διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου (7-8 Μαΐου 2001), Αθήνα - Κομοτηνή 2003, IX - X (πρόλογος): «Βασική διαπίστωση· ο Πλάτων είναι σύγχρονος. Συντελεί ίσως περισσότερο από οποιονδήποτε στοχαστή ή πολιτειολόγο στην όξυνση της πολιτειακής σκέψεως» 6. Α. Παπαληγούρα, ό.π., σελ. 54-55. Πρβλ. και Δημήτρη Λιαντίνη, Γκέμμα, Αθήνα 2006 (επανεκδ.), passim. Δες κυρίως όσα συγκλονιστικά λέγει ο Oswald Spengler, Der Untergang des Abendlandes (= UdA), München 1998 [11918/1922] (Ungekürzte Sonderausgabe in einem Band), σελ. 746 κ.ε., ιδίως 781 κ.ε. (ελλην. μεταφ. Λ. Αναγνώστου: «Η παρακμή της Ανθής», Αθήνα 2004 [Τνπωθήτω - Γ. Δαρδανός], τ. 2, σελ- 208 κ.ε., ιδίως 220 κ.ε.), για τους «φελλαχολαούς» ! «Μια άμορφη και κατά ύννέπεια μια ανιστορική μάζα», —είναι, κατά τον Spengler, το πρακτικό αποτέλεσμα συνήθως των αφηρημενών εκείνων, κοσμοπολίτικων ψευδοϊδανικών «που θέλουν να διορθώσουν τον κόσμο» (ελλην. μτφρ., σελ- 230). Σε μια καταθλιπτική ατμόσφαιρα απουσίας της Ιστορίας, οι άνθρωποι ανίκανοι να συνειδητοποιηθούν ως κρίκοι μιας συνεχούς ιστορικής πορείας ενός έθνους, καταντούν μοιραία παγκόσμιοι φελλάχοι και άμορφη μάζα. Σύμφωνα με τον Spengler πάντοτε, «οι σημερινοί Έλληνες είναι ένα μόρφωμα του μαγικού πολιτισμού ,το οποίο αναπτύχθηκε πρώτα μέσω της χριστιανικής Εκκλησίας, αργότερα μέσω της ιερής γλώσσας αυτής της Εκκλησίας και τέλος μέσω του ονόματος αυτής της Εκκλησίας »(ibida, σελ. 220 κ.ε.). Έθνη αποκαλεί ο ίδιος ειδικότερα, «τους λαούς που αντιπροσωπεύουν έναν πολιτισμό.... ξεχωρίζοντάς τους ήδη με αυτή την λέξη από τα μορφώματα πριν και μετά τον πολιτισμό. Εκείνο που συνέχει εσωτερικά αυτούς τους πιο σημαντικούς απ’ όλους τους μεγάλους συνδέσμους δεν είναι μόνο μια έντονη αίσθηση του "εμείς”. Στη βάση τον έθνους βρίσκεται μιά ιδέα» (210). Αντίθετα, «αυτό που βιώνουν οι πρωτογενείς λαοί και οι φελλαχολαοί είναι εκείνο το συχνά αναφερόμενο ζωολογικό πάνω-κάτω, ένα απρογραμμάτιστο γίγνεσθαι όπου χωρίς στόχο και χωρίς σχεδιασμένη διάρκεια συμβαίνουν πολλά, τελικά όμως τίποτε σημαντικό» (211). «Υπάρχουν λαοί απολλώνειου, φαουστικού και μαγικού τύπου» (210), ανάλογα με τον ιδαίτερο ψυχισμό της ενότητας που συγκροτούν. Απολλώνεια ψυχή έχουμε στον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό (από το 1100 π.Χ.), φαουστική στον Δυτικοευρωπαϊκό (από το 900 μ.Χ.) και μαγική στον Αραβικό (πρώτη χιλιετηρίδα μ.Χ.), όπου εντάσσονται και ο Πρωτοχριστιανισμός, η θρησκευτική Φιλοσοφία των Πατέρων της Εκκλησίας, η Γνώση και ο Νεοπλατωνισμός (βλ. αναλυτικά Χαράλαμπου Αποστολόπουλου, «'Ανθρωπος, Πολιτισμός και Τεχνική στον Oswald Spengler», στην: Ελληνική Φιλοσοφική Επιθεώρηση 18 (2001), σελ. 141-173, ιδίως 142 κ.ε.). Ο μαγικός πολιτισμός παρήγαγε «ως τελευταίο του μεγάλο λαϊκό δημιούργημα τον αραβικό λαό» (210), εφ’ όσον κατά τον Spengler οι λαοί, γενικότερα, «δεν είναι πρωτουργοί ως προς την εσωτερική τους μορφή και ως προς όλη την εμφάνισή τους, αλλά έργα» του A ήΒ μείζονος πνευματικού πολιτισμού. Σημαντικό επίσης είναι να κατανοήσουμε την σημασία του επιθέτου μαγικός. Ιδιαίτερα αποκαλυπτικό είναι το εξής χωρίο της Παρακμής: «Ο αρχαίος στοχαστής "θεάται”, όπως η θεότης του Αριστοτέλη, ο Άραψ ψάχνει ως αλχημιστής το μαγικό μέσον, την φιλοσοφική λίθο, με την οποία θα αποκτήσει άνευ μόχθου (mühelos) τους θησαυρούς της φύσης (*), ο Δυτικοευρωπαίος αποσκοπεί να διαμορφώσει τον κόσμο κατά τη θέλησή του» (UdA, 1186 [μτφρ. δική μου· η υπογράμμιση στο πρωτότυπο]· ο αστερίσκος (*) ανωτέρω αναφέρεται στην εξής, άκρως διαφωτιστική για την ταυτότητα του Νεοέλληνα, υποσημείωση του ιδίου του Spengler: «Πρόκειται για το ίδιο πνεύμα που χαρακτηρίζει και την έννοια της "δουλειάς” [της ενασχόλησης γενικώς, αλλά και της συναλλαγής, του "παζαρέματος”: der Geschäftsbegriff] στους Εβραίους, Πάρσους, Αρμένιους, Έλληνες, Άραβες, διαφοροποιώντας αυτήν από την αντίστοιχη εκείνη των δυτικοευρωπαϊκών λαών»). «Το μαγικό έθνος ως τέτοιο δεν έχει καμμιά γήινη πατρίδα» (ελλην. μτφρ., σελ. 221), παρά αποτελεί μια θρησκευτική κοινότητα, όπως αυτή του ισλάμ στην περίπτωση του αραβικού λαού. Η «μαγική ιστορία» δε, είναι «για τους ανθρώπους της η προοδευτική πραγματοποίηση ενός παγκόσμιου σχεδίου καταρτισμένου από τον θεό, το οποίο μεταξύ αρχής και τέλους του κόσμου εφαρμόζεται [εφαρμοζόταν] πάνω στους λαούς και μέσω των λαών» (ibida, σελ. 222). Συμπερασματικά, λοιπόν, για τον Spengler: «Ένα έθνος μαγικού τύπου είναι η κοινότητα των πιστών, ο σύνδεσμος όλων εκείνων που γνωρίζουν τον ορθό δρόμο προς την σωτηρία και το ιντζμά (=συναίνεση) αυτής της πίστης τους ενώνει εσωτερικά» (ibida, σελ. 215- η επεξήγηση δική μου). 7. Τασούλας Καραϊσκάκη, «Οι πιο καλοί οι μαθητές», στην: Καθημερινή της 15 /Ο9 /2006. 8. Βλ. X. Γιανναρά, ο.π. 9. Νομ. XII, 941c 5/6. 10. Πρβλ. Johann Sebastian Bach, Kantate Nr. 52: "Falsche Welt, dir trau ich nicht! Hier muß ich unter Scorpionen Und unter falschen Schlangen wohnen”. 11. Πρβλ. Πλατ. Πρωτ. 321c-324a, ιδίως 323b, όπου τονίζεται η αναγκαία συμβολή των ηθικών αυτών συναισθημάτων για την ένταξη του συγκεκριμένου ανθρώπου στην κοινωνία ή και στο ανθρώπινο γένος (.. . άμώς γέ πως μετέχειν.. . ή μή είναι εν άνθρώποις). Βλ. σχετικά και K. I. Δεσποτόπουλου, «Σχόλια στην Πολιτειολογία του Πλάτωνος», στην: Φιλοϋοφία 2 (1972), σελ. 222-234, ιδίως 223-227. Δες επίσης πόσο επίμονα και διαχρονικά εμφανίζονται στον τόπο μας ακόμη τυπικά αρνητικά χαρακτηριστικά του ραγιά (reaya), όπως τα ακόλουθα: «υπερεγωιϋμός, φθόνος, φιλοκατηγορία και Ουκοφαντία»,-οττμ μελέτη του Αποστ. Ε. Βακαλόπουλου, Ο χαρακτήρας των Ελλήνων. Aviχνεύοντας την εθνική μας ταυτότητα, Θεσσαλονίκη 1983, σελ. 262-270. «Το homo homini lupus, έχει πλήρη την εφαρμογή του στον τόπο μας» (ibida, σελ. 270). Διότι στον Έλληνα «ο φθόνος, γέννημα του παθολογικού και τραυματισμένου εγωισμού του, ο αδιάντροπος "ελληνικός” φθόνος, παρουσιάζεται με ξεχωριστή ένταση...» (σελ. 266), ακυρώνοντας κάθε βαθύτερη προσπάθεια συντονισμού και συνεργασίας ή δημιουργίας παράδοσης και συνέχειας. Απαλλαγμένοι «από τον φθόνο με βίαιη και άδικη συμπεριφορά, δεν είναι μόνον οι πολιτικοί, αλλά και οι λόγιοι ή οι επιστήμονες προς άξιους συναδέλφους των. Η ιστορία μας παρουσιάζει πάμπολλα παραδείγματα καταδιώξεων μεγάλων επιστημόνων από φθονερούς συνναδέλφους των. Δεν έχει παρά να ρίξει κανείς μια ματιά στα "Απομνημονεύματα” του Ε. Παπανούτσου, που δημοσιεύτηκαν τελευταία, για να ιδεί αξιοθρήνητες περιπτώσεις συκοφαντιών και χαφιεδισμού πνευματικών — δυστυχώς — ανθρώπων σε βάρος του. Χαρακτηριστικές επίσης παρόμοιες σκηνές σε δημόσιες υπηρεσίες μπορεί να παρακολουθήσει κανείς σε δύο διηγήματα του Αλέκου Δαμιανίδη και του Νίκου Παπασπύρου (περιοδ. "Διαγώνιος”, 10 (Ιαν.-Απρίλιος1982) σελ. 38-43 και 49-53). Σ’ αυτά θα ιδεί πως ανάξιοι προϊστάμενοι ευνοούν το κλίμα του χαφιεδισμού και πως μεταβάλλουν τις υπηρεσίες τους σε ελεεινές σφηκοφωλιές που δύσκολα διαλύονται. Έτσι εξηγείται και ο φθόνος ανίκανων και αναξιοπρεπών — προωθημένων από πολιτικούς — διευθυντών ιδρυμάτων προς ικανούς υπαλλήλους ή συνεργάτες. Ο μόνος σκοπός τους είναι να τους μειώσουν, να τους εξευτελίσουν, να τους εξοντώσουν, για να διατηρήσουν την επιβολή τους. Οι περισσότεροι Έλληνες δεν έχουμε ακόμη συνειδητοποιήσει την καταστρεπτική δύναμη του "ελληνικού φθόνου”» (σελ. 267). Εμφορούμενος προφανώς από ίδια έντονα βιώματα συνεχίζει και πιο κάτω ο γνώστης πανεπιστημιακός δάσκαλος Αποστ. Ε. Βακαλόπουλος την περιγραφή των «ανάξιων και ανασφαλών» προϊσταμένιον, που «γίνονται λοντάρια εναντίον των ικανών και καταχρώμενοι τη δύναμη του αξιώματος τους τους βλάπτουν όσο και όπως μπορούν. Ένα Ιάγος, αν ανέβει, είναι ικανός με τις συκοφαντίες του, με τις μηχανορραφίες του να υποσκάψει τη ζωή μιας ολόκληρης υπηρεσίας, ενός γραφείου, ενός εργαστηρίου ή και μιας ολόκληρης πανεπιστημιακής σχολής, χάρη στις μεταμορφώσεις του τις απόλυτα πειστικές και στην αδιαφορία των Πόντιων Πιλάτων. Αυτή είναι η βαθύτερη σημασία του "αρχή άνδρα δείκνυσι”» (σε). 269). Εδώ όντως ισχύει απόλυτα το δημοσθενικό ((καί τύχης δεϊσθαι λαμπρός», προκειμένου να μη βρεθείς ανάμεσα στους πολυπληθείς «κακούς ανασφαλείς, μ,αταιόδοξους και σαδιστές, που αποφασίζουν για ένα ζήτημά σου ή για το μέλλον σου ή και ακόμη για την τύχη σου και προχωρούν ασυνείδητα, αδίστακτα και αδιάντροπα προς την αδικία, ακόμη και σε βαθμό κακουργήματος» (σε).268). 12. Rufmord: έκφραση της γερμανικής για την βαρύτατη εκείνη δημόσια συκοφαντία, με την οποία καταστρέφεται η φήμη (το όνομα, der Ruf) κάποιου· ισοδύναμε! με τον φόνο [Mord] της τιμής και της υπόληψης, δηλ. τον (αναίμακτο, εν τούτοις !) φόνο αυτού τούτου του προσώπου. 13. Ρωμ. 3, 13-18 |
 |
©
Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων
© Εθνικό
Κέντρο
Τεκμηρίωσης
και
Ηλεκτρονικού
Περιεχομένου
© Eθνικό
Κέντρο
Τεκμηρίωσης
греческий |
Законы
Платона об оскорблении злоупотреблений и неправомерное использование государственных денег Χαράλαμπος Αποστολόπουλος doi: 10.12681/jret.961 Τόμ. 3 (2004) |
Библиографическая
справка: Апостолопулос Ч. (2015). Законы Платона для злоупотребления и нецелевое использование государственных средств. Научный ежегодник кафедры педагогики Университета Иоаннины, 3, 9-23. https://doi.org |
|
|
Опубликовано: 4
августа 2015 г. Онлайн ISSN: 2241-200X ISSN εντύπου: 1108-4634 |
| ХАРАЛАМБОС АПОСТОЛОС ЗАКОНЫ ПЛАНЕТЫ ОБ ОСКОРБИТЕЛЬНЫХ ВЫРАЖЕНИЯХ И НЕЦЕЛЕВОМ ИСПОЛЬЗОВАНИИ ГОСУДАРСТВЕННЫХ СРЕДСТВ* В ПАМЯТЬ О МОЕМ ОТЦЕ ДЖОНЕ МР АПОСТОЛОПУЛОСЕ 1910-2004 гг. «Спустя 60 лет после окончания войны появляются многочисленные свидетельства очевидцев, относящиеся к 1945 году. Это дает уникальную возможность для сопоставления перспектив победителей и побежденных…» «Однако самая интересная книга написана советским солдатом. Эта точка зрения до сих пор остаётся чуждой немецкому обществу. Даже журналистика Восточной Германии (DDR), с её идеологическими призывами к героям советской армии, так и не смогла по-настоящему пересмотреть устоявшийся образ русского солдата как грубого и нецивилизованного. Изменения стали возможны лишь благодаря „Немецкому дневнику“ красноармейца Владимира Гельфанда. Гельфанд, который изначально мечтал стать писателем и до своей смерти в 1983 году занимался преподаванием, не скрывал в своих дневниковых записях зверств, совершённых и его собственной армией. За победой шли „грабежи“ и изнасилования — вещи, которые он осуждал. Он понимал, что подобные насильственные действия надолго сформируют представление немцев о воинах Красной Армии. Полный горечи, он писал: „Нас считают добросердечными и простыми, но в то же время грубыми и даже дикими людьми; над нами часто насмехаются, хотя мы — победители и правители…“» — Тильманн Бендиковски, «Die Stunde der Sieger» (Час победителей), апрельский номер журнала Financial Times Deutschland/Kompakt, 2005 год. |
|||
|
Предисловие Сегодня стало обыденностью осознавать, что в последние годы греческое общество значительно изменилось в сторону антисоциального поведения, необузданной корысти и настоящих «джунглей»¹. Универсализация коррупции² требует, по сути, четкого понимания её сущности: коррупция — это полное разложение, тотальная испорченность. Это социальная коррупция, которая выражается в полном разрушении общественных отношений, распаде условий коллективной жизни. Социальную коррупцию составляют установки эгоцентричной самозащиты, агрессивной корысти, приоритет личного удобства, удовольствия и игнорирование филантропических импульсов³. Однако для осознания этих определений необходимо сбросить плотный слой забвения, покрывающий всё в нашей бедной стране — будь то дороги, дорожные знаки, дорожные катки или даже те самые «учителя»⁴. Пришло время обратиться к платоновской строгой истине, чтобы понять наш беспорядок во всей его глубине и наготе⁵. Какой еще смысл может сегодня иметь философия, если она не ориентирована на реальные проблемы, если не стремится выйти за рамки сугубо академической деятельности, умножающей запасы специализированной библиографии? Ведь кажется, что мы скатываемся к все более примитивным формам социальной организации и находимся на грани превращения в «свободное общество современных кочевников», где будет господствовать лишь закон хищничества⁶ — или даже в «разное эллинское», варварство и декаданс… Итак, в эпоху, «переполненную грязью разграбления общественного богатства»*⁷, которая, кажется, началась с беспрецедентного для даже самой бедной африканской страны заявления Андреаса Папандреу: «Мистер Таддеус имел право сделать подарок самому себе, но не пятьсот миллионов»⁸, — мы должны прислушаться к голосу Платона в последней книге его «Законов», где он провозглашает: «Если какой-нибудь вор, большой или маленький, который крадет у общества, будет замечен этим судом»⁹. И это наказание может означать смертную казнь, когда речь идёт о нашем собственном гражданине. В месте, которое часто напоминает «яму со змеями» и ядовитыми скорпионами из знаменитой кантаты И. С. Баха¹⁰, где отсутствует обесчеловечивающая ценность таких радикальных моральных чувств, как почтение и справедливость, не будет лишним вспомнить соответствующую теорему Протагора¹¹. Необходимо также напомнить, что говорит Платон о тех, кто «легкомысленно» грубо оскорбляет и поносит других, в манере, которую можно назвать «Rufmord»¹², приближаясь к словам из следующего апостольского отрывка: Могила — это их открытая гортань,
_____________________________________
|
|||
* Ценный импульс для более глубокого знакомства с произведением Платона "Законы", последним по времени, но первым по объему и размышлениям о политической философии и философско-педагогической этике, был дан мне в Берлинском университете имени Гумбольдта в зимнем семестре 2004/2005 года, когда я участвовал в одноименном семинаре под руководством выдающегося профессора Фолькера Герхардта¹. ¹ Семинар по Платону "Законы", Берлинский университет имени Гумбольдта, зимний семестр 2004/2005, профессор Фолькер Герхардт.
|
|||
| ¹ Катимерини, 8/10/2006. ² См. Анастасис Папалигурас, О коррупции или потерянная цена политики, Афины 2001 (изд. Kaktos), особенно глава о коррупции. "Социализация" апоксии", стр. 53-65. ³ X. Яннара, указ. соч. ⁴ Ср. Кристос Малевици, "Забвение", эпиграф, опубликованный в "Катимерини" в 1990-х годах. ⁵ Ср. См. также Эмм. Эмм. Материалы международной научной конференции (7-8 мая 2001 года), Афины - Комотини 2003, IX - X (предисловие). Он вносит, возможно, больший вклад, чем любой другой мыслитель или политолог, в обострение политической мысли". ⁶ А. Папалигура, указ. соч. 54-55. Ср. Димитрис Лянтинис, Гема, Афины 2006 (переиздание), passim. См. особенно то, что Освальд Шпенглер, Der Untergang des Abendlandes (= UdA), Мюнхен 1998 [11918/1922] (Ungekürzte Sonderausgabe in einem Band), стр. 746 и далее, особенно 781 и далее. (перевод с греческого Л. Анагносту: "Декаданс Антиса", Афины 2004 [Tnpotheto - G. Dardanos], том 2, стр. 208 и далее, особенно 220 и далее), для "феллахоликов"! "Аморфная и, по словам Шпенглера, неисторическая масса" - это, согласно Шпенглеру, практический результат обычно тех абстрактных, космополитических псевдоиндусов, "которые хотят исправить мир" (греч. изд, В гнетущей атмосфере отсутствия Истории люди, не способные осознать себя звеньями непрерывного исторического хода нации, неизбежно становятся глобальными фельдлерами и аморфными массами. По словам Шпенглера, "сегодняшние греки - это формация магической цивилизации, которая развивалась сначала через христианскую церковь, затем через священный язык этой церкви и, наконец, через имя этой церкви" (ibida, p. 220 и далее). Народами он называет, в частности, "народы, представляющие цивилизацию...., отличая их уже этим словом от образований до и после цивилизации. То, что внутренне объединяет эти важнейшие из всех великих ассоциаций, - это не только сильное чувство "мы". В основе нации лежит идея" (210). Напротив, "то, что переживают примитивные народы и фельдхи, - это часто упоминаемый зоологический подъем и спуск, незапланированный ход событий, в котором без цели и без запланированной продолжительности происходит многое, но в итоге ничего важного" (211). "Есть народы аполлонического, фаустовского и магического типа" (210), в зависимости от особенностей психики образуемого ими единства. Аполлоническую психику мы имеем в древнегреческой культуре (с 1100 года до н.э.), фаустовскую в западноевропейской (с 900 года н.э.) и магическую в арабской (первое тысячелетие н.э.). ), которая также включает раннее христианство, религиозную философию Отцов Церкви, гнозис и неоплатонизм (см. подробнее Haralambos Apostolopoulos, "'Man, Culture and Technique in Oswald Spengler", in: Hellenic Philosophical Review 18 (2001), стр.). ⁷ Тасулас Караискакис, "Лучшие студенты", в: Катимерини, 15/09/2006. ⁸ См. X. X. Яннара, указ. соч. ⁹ Nom. XII, 941c 5/6. ¹⁰ Ср. Иоганн Себастьян Бах, Кантата № 52: "Falsche Welt, dir trau ich nicht! Hier muß ich unter Scorpionen Und unter falschen Schlangen wohnen". ¹¹ Ср. Например: "Например, я родился под именем "Ложные скорпионы". Prot. 321c-324a, особенно 323b, где подчеркивается необходимый вклад этих моральных эмоций в интеграцию индивида в общество или даже человеческий род (... . άμώς γέ πως mitτέχειν... . oder μή ist εν anthρώποις). См. также К. И. Деспотопулос, "Комментарии к политологии Платона", в Philoyofia 2 (1972), стр. 222-234, особенно 223-227. ¹² Rufmord: немецкое выражение для обозначения тяжкой публичной клеветы, посредством которой уничтожается репутация (имя, der Ruf) кого-либо; эквивалентно убийству [Mord] чести и репутации, т.е. (бескровному, однако!) убийству этого человека. ¹³ Рим 3, 13-18. Псалом 140:3 (141:3 в Септуагинте): «Гортань их — открытая могила, язык их — лукавство; змеиный яд под их губами.» |
