Wyborcza.pl "Ryk gwałconych kobiet idzie przez pokolenia. Mało kto się nim przejmuje"


Wyborcza.pl
 
 
 
 
 
Ale Historia
Jan M. Piskorski

Ryk gwałconych kobiet idzie przez pokolenia. Mało kto się nim przejmuje

  

 
Umundurowane Niemki pojmane przez amerykańskich żołnierzy czekają na transport do obozu jenieckiego (Fot. Horace Abrahams / Getty Images)

 
Kobiety bierze się publicznie. Z zasady się nie bronią. Cichną pod naporem. Przemarsz armii sprzymierzonej bywa klęską równą wejściu wroga.
 
 
 
 
– O Boże, Boże! – wołają żołnierki z niemieckiego batalionu kobiecego. Drżą na całym ciele. Po nieudanym kontrataku gdzieś nad Odrą, między Kostrzynem a Mieszkowicami, dostały się do sowieckiej niewoli. Koteczki – zapisuje w dzienniku 21 lutego 1945 r. Władymir Gelfand – walczyły na lewej flance jego oddziału. Chciały pomścić zabitych na wojnie mężów, lecz ich batalion został rozbity w puch. Radziecki podporucznik, rocznik 1923, nie wie, co ostatecznie zrobiono z kobietami. Odnotowuje tylko zaskoczenie żołnierzy tym niechcianym darem. Ciąć szmaty piłami, zaczynając od narządów rodnych – proponują. Sam, dodaje, zlikwidowałby je w jakiś mniej wyszukany sposób.
   
Lejtnant Władymir Gelfand (siedzi), żołnierz Armii Czerwonej, autor pamiętnika pisanego na bieżąco w latach 1941-46 Fot. Domena publiczna
 
 
Barlinecka selekcja

Miesiąc później, we wtorek 20 marca, w Moryniu starszy sierżant Andriejew opowiada Władymirowi szczegóły związane z pojmaniem innego batalionu kobiecego. Znają się od dawna. Stoją kwaterą w jednym z piękniejszych miasteczek dawnej Nowej Marchii brandenburskiej. Rybacka osada przeszła w ręce Armii Czerwonej bez strzału. Niemieccy mieszkańcy uciekli. Powitało ją kilkudziesięciu robotników przymusowych. Żadnych zniszczeń. Nieopodal jezioro. Pogoda dopełnia idylli – zmienna jak w marcu, niemniej słońce z dnia na dzień grzeje mocniej. Chwilami temperatury prawie letnie.

Podczas walk o niedaleki Barlinek, wtedy Berlinchen, oddział piechoty, w którym służył Andriejew, zostaje zaatakowany przez batalion kobiet. Uzbrojone w karabiny nacierają tyralierą w trzech szeregach. Rząd czwarty tworzą wspierający je mężczyźni. Dobrze okopanym żołnierzom radzieckim serca o mało nie wyskoczą z piersi. Dowództwo nie wydaje rozkazu strzelania. Dopiero gdy rozzuchwalone sowieckim milczeniem Niemki zbliżą się do okopów, z flank odzywają się karabiny maszynowe. Gęsto padają zabici. Szczególnie, można się domyślać, w ostatnim szeregu. Kobiety rzucają broń i uciekają w panice jedną z ulic miasta. Tam wpadają w ręce radzieckich żołnierzy, którzy podejmują je z mieszaniną nienawiści, radości i poczucia triumfu.
Nieszczęśliwe wojowniczki trą oczy i zawodzą: – O Boże, Boże, Boże! Ich lament Władymir zapisuje fonetycznie i, jak zaznacza niemiecka wydawczyni źródła Elke Scherstjanoi, wielokrotnie poprawia. Chce oddać dobrze to, co najwyraźniej często słyszy:


(Oj, Gote, Gote, Gote). Rosyjski zapis brzmi autentycznie. Prowadzi, jak się zdaje, do dialektu dolno- i środkowoniemieckiego, gdzie „Gott” bywa wymawiany jak „Gote” właśnie.


Okazuje się, kontynuuje Andriejew, że w batalionie służą mężatki i panny. Żołnierze dokonują selekcji. Najpierw przesłuchują dwie 19-letnie rosyjskie ochotniczki i bez dyskusji je rozstrzeliwują. Następnie wydzielają kobiety zamężne i mające krewnych w tej samej jednostce. Tekst nie jest w tym miejscu jasny. Chyba i one giną. Na własne życzenie – sugeruje podporucznik Gelfand za swoim informatorem. Meldują się jako żony oficerów, których obie strony traktują z tą samą bezwzględnością. Naprawdę interesują radzieckich strzelców jedynie panny. Najmłodsze mają po 17 lat.

„Łup” zostaje rozdzielony pomiędzy łóżka, gdzie żołnierze poddają dziewczęta rozlicznym eksperymentom. Lepiej spuścić zasłonę na szczegóły – wycofuje się Gelfand. Przerażone Niemki nie opierają się młodym żołnierzom. Odwrotnie, błagają, by z nimi spali, chroniąc przed pohańbieniem przez starszyznę. Do szczęściarzy zalicza się również sierżant Andriejew. Udaje mu się wybrać najmłodszą żołnierkę. W jej uroczych oczach dostrzega blask szmaragdowych łez skruchy.
Zaprowadzona na kwaterę odmawia zaspokojenia jego niecierpiącej zwłoki sprawy. Kręci przecząco głową i szepce, że jest dziewicą. Wyznanie to tym bardziej rozpala naszego bohatera – zapisuje z nutką ciepłej ironii Władymir. Dziewczę wciąż się opiera – dopóki Andriejew nie wyciągnie pistoletu. Wtedy cichnie i drżąc, opuszcza rajtuzy. Zniecierpliwiony Rosjanin zmierza prosto do celu. Nie dowierza oświadczeniu o cnocie. Umiesz się ruchać? – pyta bez ceregieli. Zapada cisza. Żołnierz ponownie wskazuje na broń. Niemka, widząc jego stanowczość, przytakuje parokrotnie: Zrobię dobrze. Sierżant ostrzega ponownie: Tylko dobrze, a nie źle – przy czym słowa „dobrze” i „źle” wypowiada po niemiecku.

Dziewczyna „sama” przyciąga do siebie Andriejewa, który z radością rejestruje pęknięcie błony dziewiczej. Nastolatka wydaje okrzyk bólu, potem żałosny jęk, wreszcie zmusza się do uśmiechu.

Sierżant obdarowuje ją sukienką i z satysfakcją obserwuje, jak oszołomiona, lecz wesoła wychodzi ubrana po cywilnemu do towarzyszek niedoli.
   
 
Żołnierze niemieccy oraz kobiety wzięci do niewoli przez żołnierzy amerykańskich w marcu 1945 r. Fot. Robert Capa / Getty Images
   
   
Przejście frontu

Oknem wystawowym piekieł, zainscenizowanym dla pognębienia i poniżenia człowieczeństwa, nazwał obrazowo przejście frontu Stanisław Vincenz. Pokaz, który pisarz oglądał na Węgrzech, w kraju sojuszniczym Trzeciej Rzeszy, rządzi się własnymi prawami i ma, rzec można, interaktywny charakter. Wykorzystując głęboką wiedzę na temat naszych atawistycznych skłonności, diabelscy projektanci szkicują ogólne ramy wystawy. Potem przyglądają się ludzkiej pomysłowości. Wtapiają się w tłum, podszeptują, ale nie podpowiadają konkretów. Sprawdzają, czym ich zaskoczymy.

Podkład muzyczny dramatycznej scenerii stanowi krzyk seryjnie gwałconych kobiet. Niemka z wyzwalanej przez Francuzów Tybingi nie może go zapomnieć po dziesięcioleciach.

Ryk kobiet rozrywa ściany domów – odnotowuje Libussa von Krockow pod Słupskiem, gdy docierają pierwsze sowieckie zagony. Mało kto się nim przejmuje. Jest wojna, są żołnierze i baby – konstatuje czeski robotnik przymusowy obserwujący nad Renem gwałty wojsk amerykańskich.


Na linii frontu, stwierdza Wilhelm Reich, kobieta spada do roli klozetu. Amerykański psychiatra wie, co mówi. Urodził się u schyłku XIX w. pod Lwowem. Od 1914 r., początku pierwszej wojny światowej, maszerują tędy kolejne armie. Galicyjskie kobiety ledwo powłóczą nogami – zapisuje w dziennikach Izaak Babel podczas wojny polsko-bolszewickiej 1920 r. Szczególnie dotyczy to Żydówek, gdyż w świecie narodów nikt nie bierze ich w obronę.
 
Wojsko polskie jest o tyle lepsze od bolszewików, że nie równa wszystkiego z ziemią. Armia rewolucyjna przypomina rosyjskiemu pisarzowi niszczycielską lawę. Lecz przecież żołnierze perscy w pierwszym szerzej opisanym konflikcie europejskim zachowują się podobnie. Palą miasta. Zbiorowe gwałty są na porządku dziennym. Niejedna Greczynka przypłaciła je śmiercią – notuje współczesny wydarzeniom Herodot.

Władymira Gelfanda opisy spotkań żołnierzy sowieckich z niemieckimi batalionami kobiecymi mrożą krew w żyłach. Mimo to są bliskie realiów swojego czasu i miejsca. W lutym 1945 r. Armia Czerwona błyskawicznym uderzeniem znad Wisły staje nad Odrą. Niemcy rzucają do boju ostatnie rezerwy. Przede wszystkim mniej czy bardziej siłą wcielanych do wojska „ochotników”, rekrutowanych spośród narodów sprzymierzonych i głodzonych jeńców radzieckich. Dziewczyny i młode bezdzietne kobiety służą w jednostkach pomocniczych Wehrmachtu od początku wojny. To jedna z nielicznych możliwości uniknięcia pracy w fabryce amunicji. Zarazem szansa na spełnienie marzeń o pięknym mundurze czy poznaniu smaku przygody. Nikt nie wybiera czasów, na które przypadnie jego młodość.
 
Jęk kobiet towarzyszy zajmowaniu Niemiec i krajów sojuszniczych. Jeśli na wschodzie jest głośniejszy, to dlatego, że wojna ma tu od początku zupełnie inny przebieg niż na zachodzie, a masy żołnierzy są liczniejsze.

Kobiety bierze się publicznie. Z zasady się nie bronią.

Cichną pod naporem, jak Greffowa w „Blaszanym bębenku”. Bliscy chowają się za nimi. Odwet kosztuje zbyt wiele i dotyka nawet osoby postronne.
Przynajmniej od czasów Cycerona wiadomo, że przemarsz armii sprzymierzonej bywa klęską równą wejściu wroga. Jeśli jednak porównywanie ma sens, to nie jest nim zestawienie pobieżnych podobieństw, lecz wydobywanie różnic. Wymęczeni wojną Polacy nie szczędzą sowieckim żołnierzom ciepłego słowa. Wyrażają się prawie z miłością o Rosji – stwierdza Gelfand. Dziewczęta z podziwem pozdrawiają wyzwolicieli – dodaje gdzieś między Żninem a Janowcem. Relacje, także z Kresów, potwierdzają, że Armię Czerwoną wita się na ziemiach polskich z radością większą, niż gotowi jesteśmy dzisiaj przyznać.

Każdy objaw wdzięczności rozbraja żołnierza – zauważa Vincenz na Węgrzech. Gelfand nie kryje wstydu z powodu zachowania swoich żołnierzy w Polsce. Przekroczywszy granicę Niemiec, nie potrafi wykrzesać współczucia: Niemcy stoją w ogniu, a człowiek się jakoś raduje, przyglądając się tej złej grze. Śmierć za śmierć, krew za krew. Nie szkoda mi (...) tych zwierząt.
Żołnierze radzieccy są wreszcie na terenie wroga. W kraju niczyim – stwierdza Władymir. Przez pierwsze dni obowiązuje zasada bezkarności. Wokół wszystko płonie. Jak nie wskutek ostrzału sowieckich katiusz, to w wyniku nalotów anglosaskiego lotnictwa, które zmienia w ruinę jedno miasto za drugim. Na koniec Świnoujście. Do Berlina pozostało sto kilometrów. Oficerom trudno karać młodych żołnierzy. Przeszli kawał drogi. Z domów wyrwano ich lata temu. Na wojnie zdziczeli i zapomnieli, że istnieje inne życie. Im bliżej jej zakończenia, tym bardziej boją się śmierci. Bohaterstwo miesza się z okrucieństwem w sposób niemożliwy do rozdzielenia.
 
 
Żołnierze sowieccy zaczepiają Niemkę na ulicy w Lipsku latem 1945 r. Fot. Domena publiczna
 
 
Zły – kto źle nie czyni

Przed wejściem we frontową strefę śmierci, pisał Anton Myrer, żołnierzy ogarnia delirium pożądania, które prawie odbiera przytomność. Amerykański pisarz uczestniczył w wojnie na Pacyfiku. Jego powieści służą jako podręczniki w szkołach dowodzenia. Liczy się przede wszystkim fizjologia i biologia gatunkowa. Jelita wyrzucają wszystko, co mogłoby przeszkadzać w ucieczce. Instynkt podpowiada: zanim zginiesz, rozsiej nasienie. Zdolności decyzyjne żołnierzy ogranicza niewyspanie.
Niemniej reakcje żołnierzy, jak pokazuje na przykładzie Austrii węgierska badaczka Andrea Peto, nie są automatyczne. Gdzie przejęcie osady wiąże się z ciężkimi walkami, tam „odwetowe” gwałty dotykają nawet 40 proc. populacji kobiecej. Gdzie nie stawia się oporu, wskaźnik ten spada poniżej 6 proc. Na terenach rzadko zasiedlonych – jeszcze niżej.

W wielkim wojsku, wiedział już Eurypides, swawola żołnierzy gorsza od ognia. Zły – kto źle nie czyni – mówi ustami Hekabe patrzącej na zagładę Troi i męki Trojanek. Faktycznie jest gorzej. Żołnierze przestają odróżniać zło od dobra. Najgorzej, gdy emocje i zmęczenie zmieszają się z alkoholem. Używek na wojnie nigdy nie brakuje. Już psalmy wspominają przebudzenie wojownika rozgrzanego winem. Myrer opowiada o pijanych amfibiach atakujących Japończyków. Gelfand wyznaje, że boi się pijackiej zgrai. Żołnierze nieprzerwanie piją, a wtedy palą, rabują, gwałcą. Na koniec umierają z przepicia i w wypadkach.
Alkohol i gwałty to problem nawet w strefach oddalonych od frontu. Kamil Janicki w „Pijanej wojnie” przytacza skargi Brytyjek na zezwierzęcenie polskich lotników. Nie sposób przejść bezpiecznie obok ich baz. Gdy któraś z kobiet zabija agresora łyżką do butów, dowódcy się żalą. Rzecz jasna, inna jest tu skala problemu, lecz mechanizm ten sam. Każdy wylot jest dla lotnika wejściem w strefę śmierci.

Lotnik jest więcej wart niż kobieta i czuje się w zasadzie bezkarny.

Susan Brownmiller, autorka klasycznej rozprawy o gwałcie w kulturze, przekonuje, że podczas konfliktów ciało kobiece staje się ceremonialnym polem walki i miejscem parady zwycięstwa. Zapewne ma rację, choć mocniej podkreśliłbym, zwłaszcza w wypadku długich wojen, uwarunkowania natury biologicznej. I nie zapominałbym o diamentach. Znajdziemy je w każdej armii, szczególnie wśród żołnierzy doświadczonych. Za pomocą różnych forteli próbują ograniczyć zasięg dewastacji. Nie są w stanie zdziałać wiele, ale dokonują cudów. Diabłom na pohybel przenoszą cywilizację ludzką przez barbarzyńskie czasy. Bez nich dawno byśmy wyginęli.

Autentyczne historie nieprawdziwe

Relacja Władymira Gelfanda kipi autentyzmem w szczegółach. Od opisu „dobrowolnego” gwałtu w czasach, gdy, jak pisze Etgar Keret, dobrowolności było mniej niż gwałtów, aż po obdarowanie dziewczyny sukienką. Żołnierze rabują babską bieliznę – dziwi się Izaak Babel. To stary proceder. Kradną ją dla zaspokojenia ukrytych pragnień, jako fetysze, i na podarki. Dzięki nim nie muszą potem nazywać gwałtu po imieniu. W złych czasach tabuizuje się przemoc i związane z nią słownictwo, stwarza iluzję dobrowolności. Dotyczy to wszystkich stron.
Mimo pozorów autentyzmu relacja Gelfanda nie odpowiada faktom. Pod Kostrzynem i Barlinkiem, ani chyba nigdzie indziej, nie doszło do ataku niemieckich batalionów kobiecych na pozycje sowieckie. Jednostek takich nie było w wojsku niemieckim. Relacja jest wyrazem odwiecznych żołnierskich pragnień. Gdy nad Morze Czarne przybyły amazonki, przekonywał Herodot dwa i pół tysiąca lat temu, Scytowie ani myśleli wojować z kobietami. Uradzili, że wyznaczą spośród siebie dziarskich młodzieńców, którzy przekonają je do życia z mężczyznami. Kronikarz nie wątpił, że plan się powiódł.

Wydarzenia apokryficzne dotyczące kobiet rzadko zostają zapisane. Żołnierze nie chwalą się nimi, podobnie jak nastolatki nie chełpią się, poza swoim kręgiem rówieśniczym, fantazjami erotycznymi. Historycy lekceważyli tego typu relacje, traktując je jako fałsz w sensie faktografii „twardej”. Interesowali się nimi co najwyżej pisarze, od pewnego czasu także psychologowie.

Cervantes, sam żołnierz, przytacza marzenia mężczyzn o pannach kąpiących ich nago. Ernest Hemingway, który zjechał niejedną wojnę, przywołuje historię żołnierza piechoty morskiej, który wrócił z Niemiec rok po zakończeniu wojny. W Ameryce nikt już nie chciał słuchać o jej okropnościach, powtarzał więc zasłyszaną od kolegów opowieść o odbiciu w Lesie Argońskim Niemek przykutych łańcuchami do karabinów maszynowych.
Żołnierze nie idą na wojnę z radością. Gdy w koszarach przeniknie ich świadomość, że wojna blisko, zaczyna im brakować kobiet. Najpierw marzą o ostatniej przepustce. Zgarnę kilka dziwek – fantazjuje rekrut z powieści Myrera – przyskrzynię w pokoiku nie większym niż budka telefoniczna i powiem: nie mam za dużo czasu. Zdejmować majtki, nóżki do góry i po kolei.
Następnie roją o łatwych kobietach wroga, które zawsze były cenionym łupem wojennym.

Chłopcy wysyłani na wojny przeciw krajom ogarniętym rewolucją drżą na myśl o doświadczonych seksualnie proletariuszkach. Wyzwolenie, jeśli nie dotyczy własnego domu, pociąga.

Żołnierzom włoskim wyruszającym do Afryki śnią się etiopskie piękności. Kolor skóry pobudza wyobraźnię. Amerykański żołnierz z opowiadania Toni Morrison przyłapuje koreańską dziewczynkę na wykradaniu pomarańczy ze śmietnika. Przestraszona, ale uśmiechnięta, proponuje mu „jum-jum”. Oferta „zrobienia laski” najwyraźniej wcześniej skutkowała. Dzieci najszybciej uczą się na wojnie. Tym razem żołnierz, zawstydzony przelotnym podnieceniem, zabija dziewczynkę.

Zwyczaje wojenne, a tym bardziej ludzką mentalność, trudno zmienić. Nadzieje wiązano z rekrutacją kobiet. W Armii Czerwonej są one wszędzie. Reportaże Swietłany Aleksijewicz „Wojna nie ma w sobie nic z kobiety” nie mogły powstać gdzie indziej. Jednak ich tytuł myli. Prawda, że kobiety mają inną pamięć o wojnie, wielobarwną i dotykającą szczegółów, lecz zachowują się na wojnie podobnie jak mężczyźni. Pałają chęcią zemsty. Zabijają. Cieszą się nawet z gwałtów na kobietach wroga. Wiele relacji, nie tylko męskich, sugeruje, że są bardziej skore do rabunku i brutalniejsze, aczkolwiek wyznania takie mogą być wynikiem zderzenia kulturowych wyobrażeń o łagodnych kobietach z atawistyczną wojenną rzeczywistością.

O męskich batalionach wroga żołnierki raczej nie marzą. Z trudem bronią się przed nadmiarem chętnych mężczyzn we własnych szeregach. Nie mogą wyjść z namiotu nawet za potrzebą. W irackim więzieniu Abu Ghraib podtekst tortur bywa jednak erotyczny.

Amerykańskie żołnierki bawią się związanymi muzułmańskimi mężczyznami. Poniżają ich, zadają im ból, sznurują drutem genitalia.

Kobiety na wojnie marzą przede wszystkim o miłości. Mimo że w tym punkcie poddają swoje wypowiedzi szczególnej autocenzurze, nie ma powodu im nie wierzyć. Nie różnią się od mężczyzn, którzy swobodniej mówią na te tematy.
Wciąż marzę (...) o miłości, niechby już nawet do Niemki, jeśli będzie dostatecznie mądra, ładna, czysta, i jeśli będzie – przede wszystkim – wiernie kochała – rozmarza się Władymir Gelfand w Berlinie miesiąc po wojnie. Własnych kobiet się brzydzi. Traktuje je wszystkie jako „cichodajki”. Nie inaczej niż wcześniej Babel, który mawia o nich: „towarzyszki kurwy”.
Żołnierze są wybiórczy. Gwałty wojenne im nie szkodzą, nawet w oczach kobiet. Wypinają pierś po medale, uwodząc łakome dziewczęta, gdy tymczasem żołnierki ukrywają swój udział w wojnie. W czasie powojennego niedoboru mężczyzn na pewno trudniej im realizować wojenne marzenia na czas pokoju.
 
 
 
Prof. dr hab. Jan M. Piskorski – historyk, wykładowca akademicki, pracuje na Uniwersytecie Szczecińskim. Wykład wygłoszony w Bibliotece Miejskiej w Chojnie na zebraniu stowarzyszenia Terra Incognita

© Wyborcza.pl   

  

 

 

 

польский язык 

Плач изнасилованных женщин проходит через поколения. Вряд ли кто-то заботится о нем

   

Немецкие женщины в форме, захваченные американскими солдатами, ждут доставки в лагерь для военнопленных (Фото: Гораций Абрахамс / Getty Images)
 
 
Женщины встречают происходящее молча. Как правило, они не защищают себя. Под давлением обстоятельств они замолкают. Наступление союзных войск может обернуться катастрофой, не уступающей приходу вражеской армии.
 
 

Селекция в Берлинхене

— О, Боже! Боже! — причитают солдаты немецкого женского батальона, содрогаясь всем телом. После неудачной атаки где-то на Одере — между Кюстрином (ныне Костшин, Польша) и Бервальде (ныне Мешковице, Польша) — они попали в советский плен.

 
Лейтенант Владимир Гельфанд (сидит) — солдат Красной армии и автор дневника, который он регулярно вёл в 1941–1946 годах. Общественное достояние.
 
 

«Кошки-немки», — записывает в дневнике 21 февраля 1945 года лейтенант Владимир Гельфанд. Женский батальон действовал на левом фланге его подразделения. Женщины хотели отомстить за погибших на войне мужей, но их отряд был полностью разбит. Советский лейтенант, родившийся в 1923 году, не знает, что произошло с пленными. Он лишь отмечает замешательство своих товарищей по оружию перед этим неожиданным «подарком». Некоторые из солдат предлагали «заколоть [их] через половые органы». Гельфанд добавляет, что сам бы избавился от них «менее изобретательным способом».

Месяцем позже, 20 марта, в Моринге (ныне Морынь, Польша), старший лейтенант Андреев делится с Гельфандом подробностями другого случая захвата женского батальона. С Андреевым они знакомы давно; теперь они расквартированы в одном из самых живописных городков бывшего Ноймарка. Рыбацкое местечко перешло к Красной армии без единого выстрела: все немецкое население сбежало, их встречали лишь несколько десятков принудительных рабочих. Город уцелел. Поблизости — озеро, весна уже чувствуется в воздухе, солнце с каждым днём греет сильнее, временами стоит почти летняя погода.

Во время боёв за соседний Берлинхен (ныне Барлинек) подразделение Андреева столкнулось с наступающим вражеским женским батальоном. Женщины, вооружённые автоматами, наступали в цепи, выстроенной в три ряда. В четвёртом шли поддерживающие их мужчины. Советские солдаты, хорошо окопавшиеся, были ошеломлены. Приказа открыть огонь не поступало. Лишь когда немецкие женщины, окрылённые молчанием советского оружия, подошли вплотную к позициям, на флангах открыли огонь пулемёты. Убитые падали особенно густо — в основном в четвёртом ряду. Остальные женщины бросили оружие и в панике побежали по улицам. Там их захватили советские солдаты, встречавшие их с яркой смесью ненависти, злорадства и восторга.

Пленные кричали, вытирая слёзы: «О, Боже, Боже, Боже!» Гельфанд записывает эти восклицания фонетически, и, как отмечает немецкая издательница его дневника Эльке Шерстяной, не раз их исправляет — стремясь точно передать то, что чаще всего звучало: «Ой, готе, готе, готе». Русская транскрипция звучит подлинно. Вероятно, это отражение нижне- или средненемецкого диалекта, где слово Gott действительно произносится как Gote.

Как рассказывает Андреев, в батальоне служили как замужние женщины, так и молодые девушки. Их разделяют. Первым делом допрашивают двух русских добровольцев — их без лишних разговоров расстреливают. Затем выделяют тех женщин, чьи мужья или родственники служили в том же подразделении. В этом месте рассказ становится менее ясным — вероятно, и эти женщины были убиты. Некоторые, по словам Андреева, «сами» признавались, что они жёны офицеров — и к таким признаниям обе стороны относились одинаково сурово.

Советских пехотинцев, как видно, интересовали только девушки. Самым младшим из них было по 17 лет. «Трофеи» распределялись по койкам. Там девушки подвергались различным сексуальным «экспериментам», «непередаваемым на бумаге», как осторожно замечает Гельфанд. Ужаснувшиеся немки не сопротивлялись молодым солдатам — наоборот, они умоляли их переспать с ними, надеясь таким образом избежать изнасилования со стороны старших. Одним из «счастливчиков» оказывается и сержант Андреев. Он выбирает самую младшую из пленных. В её прекрасных глазах блестят «изумрудные слёзы горечи».

Поселённая с ним в одной квартире, девушка отказывается «помогать в срочном деле». Она качает головой и шепчет, что ещё девственница. Это признание только подогревает желание «нашего героя», как пишет Гельфанд с оттенком тёплой иронии. Девушка продолжает сопротивляться, пока Андреев не достаёт пистолет. Тогда она затихает, дрожит и медленно снимает рейтузы. Нетерпеливый русский тут же приступает к действию. Он не очень верит в её слова о невинности. «Умеешь подмахивать?» — спрашивает он прямо. Девушка молчит. Солдат снова указывает на оружие. Немка, поняв, что он не отступит, дважды говорит «да». «Я сделаю хорошо», — добавляет она. Сержант предупреждает: «Только хорошо, а не плохо», — произнося эти слова по-немецки: «gut, nicht schlecht».

Девушка «сама» притягивает к себе Андреева. Он с удовлетворением замечает разрыв девственной плевы. Девушка-подросток вскрикивает от боли, затем стонет и, наконец, вынужденно улыбается.

Сержант дарит ей гражданское платье и с удовольствием наблюдает, как она, растерянная, но улыбающаяся, выходит к другим пленницам.

 
Немецкие солдаты и женщины, захваченные американскими солдатами в марте 1945 года. Роберт Капа / Getty Images
   
   

Витрина ада 

Выставочной витриной ада, построенной ради мучений и унижений человеческого рода, метафорически назвал продвижение фронта писатель Станислав Винценц. Картина, которую он наблюдал в Венгрии — союзнице Третьего рейха, — подчиняется собственным законам и обладает, можно сказать, интерактивным характером. Прекрасно зная наши атавистические инстинкты, дьявольские проектировщики лишь намечают общие рамки витрины. Затем они прислушиваются к человеческой изобретательности. Они нашёптывают — но не подсказывают. И с интересом ждут, чем мы их удивим.

Музыкальным фоном к этой драматической постановке становится плач женщин, подвергающихся массовым изнасилованиям. Немка из освобождённого французами Тюбингена не может забыть этот звук даже спустя десятилетия.

«Плач женщин разрывает стены домов», — пишет Либусса фон Кроков, наблюдая приближение советских передовых частей под Штольпом (ныне Слупск, Польша). «Идёт война. Есть солдаты, а есть бабы», — констатирует чешский подневольный рабочий, ставший свидетелем изнасилований, совершаемых американскими солдатами на Рейне.

На линии фронта, утверждает Вильгельм Райх, женщина сведена к роли живого нужника. Он знал, о чём говорит: американский психиатр родился на рубеже XIX века под Львовом, куда с 1914 года — с началом Первой мировой — одна за другой устремлялись армии. «Все девушки и женщины едва ходят», — записал Исаак Бабель в Галиции в 1920 году, во время польско-большевистской войны. Особенно это касалось еврейских женщин: среди народов мира никто не становился на их защиту.

Польская армия была лучше большевиков лишь в том, что не стирала всё с лица земли. Революционная армия напоминала русскому писателю лаву — всё уничтожающую, несущуюся без разбора. Впрочем, персидские солдаты в первом из более или менее подробно описанных европейских конфликтов вели себя сходным образом: сжигали города, массовые изнасилования были в порядке вещей. «Не одна гречанка заплатила персам смертью», — писал Геродот, современник тех событий.

Воспоминания Владимира Гельфанда о встречах Красной армии с женскими батальонами Вермахта заставляют кровь стынуть в жилах. И всё же они точны: они отражают реалии того времени и места. В феврале 1945 года Красная армия, нанося стремительный удар с берегов Вислы, достигает Одера. Немцы бросают в бой последние резервы — прежде всего принудительно мобилизованных «добровольцев» из числа союзных народов и голодающих советских военнопленных. Девушки и молодые женщины служат в вспомогательных подразделениях Вермахта с самого начала войны. Это один из немногих способов избежать тяжёлой работы на заводах или, напротив, исполнить мечту — носить красивую форму, прикоснуться к приключению. Никто не выбирает время, на которое выпадает его юность.

Стоны женщин сопровождали занятие Германии и её союзников. На Востоке они звучали громче лишь потому, что война здесь шла иначе: с самого начала, и армии были больше.

Женщин брали при всех. Как правило, они не защищались. Молчали под напором, как Греф в «Жестяном барабане». Близкие прятались за их спинами. За месть пришлось бы платить слишком дорого — порой даже невинным.

Как минимум со времён Цицерона известно: марш союзной армии может по масштабам бедствий быть сравним с нашествием врага. Но если это сравнение и имеет смысл, то лишь как путь к пониманию различий. Измученные поляки не скупились на добрые слова в адрес Красной армии. «Поляки почти с любовью отзываются о России», — утверждает Гельфанд. «Девушки восторженно приветствуют своих освободителей», — добавляет он, вспоминая дорогу между Жнином и Яновицем. Свидетельства с востока Польши подтверждают: Красную армию тогда встречали с большей радостью, чем сегодня готовы признать.

Каждое проявление благодарности, отмечает Винценц на примере Венгрии, разоружает солдата. Гельфанд не скрывает стыда за поведение своих товарищей в Польше. Но, перешагнув границу Германии, он уже не способен к сочувствию: «Германия пылает — и почему-то отрадно наблюдать это злое зрелище. Смерть за смерть, кровь за кровь. Мне не жалко этих человеконенавистников».

Советские солдаты, наконец, на земле врага. «На ничьей земле», — как пишет сам Гельфанд. В первые дни действует закон безнаказанности. Всё пылает: если не от «катюш», то от ударов британской и американской авиации, превращающей города в груды камня. Вот и Свинемюнде (ныне Свиноуйсьце, Польша). До Берлина — 100 километров. Офицерам трудно наказывать бойцов: они прошли всю войну, их вырвали из родных домов ещё мальчишками, и теперь — одичавшие, они не помнят, что значит другая жизнь. Чем ближе конец, тем сильнее страх. Героизм переплетается с жестокостью так тесно, что уже невозможно разделить одно от другого.


   
Советские солдаты встречают немецкую женщину на улице в Лейпциге летом 1945 года. Фото Всеобщее достояние
 

Кто от зла бежит, тот сердцем слаб

Перед тем как попасть на фронт, в зону смерти, солдат охватывает лихорадка похоти — об этом писал Антон Майрер. Это состояние почти лишает их разума. Американский писатель, участник войны на Тихоокеанском фронте, чьи книги сегодня используются в военных академиях в качестве учебников, указывает: на передний план выходит физиология, биология вида. Кишечник избавляется от всего, что может помешать бегству. Инстинкт диктует: прежде чем погибнешь — зарони семя. Способность принимать рациональные решения у солдат снижена: хроническое недосыпание делает невозможным полноценное мышление.

И всё же реакции солдат не являются полностью автоматическими. Об этом свидетельствуют данные, приведённые венгерской исследовательницей Андреа Пето на примере Австрии. Там, где населённый пункт берётся с боем, «карательным» изнасилованиям подвергается до 40 % местных женщин. Если же сопротивления не оказывается — этот показатель падает ниже 6 %. А в малонаселённых районах он ещё ниже.

Уже Еврипид знал: в большой армии произвол солдат опаснее огня. «Кто зла избегает — тот сердцем слаб», — говорит он устами Гекубы, глядя на гибель Трои и страдания её женщин. Солдаты теряют способность различать добро и зло. Хуже всего, когда усталость и страх смешиваются с алкоголем. Майрер вспоминает о «пьяных земноводных», идущих в атаку на японцев. Гельфанд откровенно признаётся: он боится пьяных солдатских стай. Солдаты пьют постоянно — потом стреляют, грабят, насилуют. И в конце концов умирают: от перепоя, несчастных случаев, или из-за собственной жестокости.

Алкоголь и насилие — это проблема не только передовой, но и глубокого тыла. Камил Яницкий в своей книге «Пьяная война» приводит свидетельства о британках, жаловавшихся на озверение польских лётчиков. Женщины не могли пройти мимо их баз без риска быть атакованными. Когда одна из них убила напавшего на неё мужчину рожком для обуви, офицеры горевали по погибшему. Масштаб происходящего — иной, но механизм одинаков. Каждый вылет для пилота — шаг в смертельную зону. Его жизнь на войне ценится выше женской, и это формирует у него чувство безнаказанности.

Сьюзан Браунмиллер, автор фундаментального исследования о сексуализированном насилии в культуре, утверждает: во время конфликтов женское тело становится церемониальным полем сражения, ареной победного шествия. Она безусловно права, хотя я бы выделил с большей силой роль биологии — особенно в условиях затяжной войны.

И всё же не стоит забывать о подлинных самородках — людях, которых можно встретить в любой армии, чаще всего среди ветеранов. При помощи всевозможных ухищрений они стараются ограничить масштаб насилия. Их возможности ограничены, но они совершают невозможное. Эти люди, на зло дьяволу, пронесли человеческую цивилизацию сквозь варварское время. Без них мы давно погибли бы.

Неправдивые подлинные истории

Дневник Гельфанда сочится аутентичностью в своих деталях. От описания «добровольного» изнасилования в те времена, когда, по выражению Этгара Керета, добровольности было меньше, чем насилия, — до подаренного девушке платья. Солдаты похищают женское бельё — удивлялся ещё Исаак Бабель. Это старая история: бельё крадут для удовлетворения тайных фетишистских желаний, но и как подарок — чтобы оправдать акт насилия и не называть его изнасилованием. В тяжёлые времена насилие табуируется — вместе с его лексикой. Появляется иллюзия добровольности. Это касается обеих сторон.

И всё же, несмотря на кажущуюся достоверность, описанное Гельфандом не соответствует фактам. Под Кюстрином и Барлинеком, как и, по всей видимости, нигде ещё, женские батальоны не атаковали советские позиции. Подразделений такого типа в немецкой армии не существовало. То, что описывает Гельфанд, — скорее выражение солдатских фантазий, чем отражение реальности.

Геродот писал, что когда амазонки высадились на побережье Чёрного моря, скифы не захотели с ними воевать. Вместо этого они выбрали из своей среды удалых юношей, чтобы те уговорили женщин жить вместе с мужчинами. Историк не сомневался в успехе этого плана.

Истории, подобные этим, почти не попадали в хроники. Солдаты редко хвалились такими эпизодами — как подростки не делятся эротическими фантазиями вне круга сверстников. Историки, в свою очередь, игнорировали подобные свидетельства, считая их недостойными внимания в рамках «твёрдой» фактографии. Интерес к ним проявляли лишь писатели и, позднее, психологи.

Сервантес, сам бывший солдатом, описывал мечты военных о купающихся нагих девах. Хемингуэй, прошедший через не одну войну, приводит историю морского пехотинца, который вернулся из Германии лишь через год после её окончания. В Америке уже никто не хотел слушать об ужасах войны, и он повторял услышанный рассказ о том, как солдаты нашли немок, прикованных цепями к пулемётам в Аргоннском лесу.

На войну не идут с радостью. Когда в казармах доходит осознание близости фронта, солдаты начинают особенно остро ощущать нехватку женщин. Сначала мечтают о последней увольнительной. «Слапаю несколько девок, — фантазирует герой Майрера, — затолкаю их в комнату, не больше телефонной будки, и скажу: времени мало. Снимаем трусики, ножки вверх — по очереди». Затем начинаются грёзы о женщинах врага, всегда бывших ценным военным трофеем.

Юноши, отправляемые на войну против революционных стран, трепещут при мысли о раскрепощённых пролетарках. Освобождение вдохновляет — пока не касается их собственного дома.

Итальянские солдаты, отправляясь в Африку, мечтают об эфипоках. Цвет кожи возбуждает воображение. В рассказе Тони Моррисон американский солдат ловит корейскую девочку, крадущую апельсины из бака для отходов. Она улыбается, испуганно предлагает: «юм-юм» — очевидно, надеясь на сделку. Дети на войне учатся быстрее всех. Но солдат, испытав мимолётное возбуждение, устыдился — и убил её.

Военные обычаи, а тем более — человеческая ментальность, почти не поддаются изменениям. Надежды сегодня связывают с привлечением женщин в армию. В Красной армии они были повсюду. Репортажи Светланы Алексиевич из книги «У войны не женское лицо» не могли появиться ни в одной другой культуре. Однако само название вводит в заблуждение. Женщины действительно сохраняют особую память о войне — яркую, внимательную к деталям, но ведут себя на войне точно так же, как мужчины. Они жаждут мести. Убивают. И даже радуются изнасилованиям женщин врага. Некоторые воспоминания — причём не только мужские — заставляют думать, что женщины склонны к мародёрству и большей жестокости. Возможно, это лишь результат столкновения культурного стереотипа о «нежной женщине» с реальностью войны.

Женщины вряд ли мечтают о вражеских мужских батальонах. Им и в своей армии сложно отбиваться от нескончаемых мужских домогательств. Иногда они не могут выйти из палатки даже справить нужду. Однако история знает и обратные примеры. В иракской тюрьме Абу-Грейб американки-военнослужащие унижали связанных мусульман, причиняли им боль, связывали проволокой гениталии. Всё происходило с очевидным эротическим подтекстом.

Женщины на войне, прежде всего, мечтают о любви. Хотя, говоря об этом, они чаще подвергают себя самоцензуре — нет причин им не верить. Они ничем не отличаются от мужчин, которые рассуждают об этом куда более откровенно.

«Всё тщетно. Мечтаю о любви. Пусть даже с немкой, лишь бы она была умной, красивой, чистоплотной — и главное, преданно любила меня», — мечтает Владимир Гельфанд в Берлине через месяц после окончания войны. При этом он презирает советских женщин-солдат, называет их «развращёнными и пошлыми тварями». Здесь он мало чем отличается от Бабеля, писавшего о женщинах Конармии: «Все — шлюхи, но товарищи».

Солдаты разборчивы. Изнасилования не портят их репутации в глазах женщин. Они выставляют медали на груди и соблазняют тех, кого желают. Женщинам же, напротив, приходится скрывать своё участие в войне. А в условиях послевоенного дефицита мужчин им особенно трудно воплотить в мирной жизни мечты, родившиеся в аду войны.

 
 
Профессор доктор исторических наук Ян Пискорский — историк, академик, профессор Щецинского университета.
Лекция прочитана на собрании ассоциации Terra Incognita в Муниципальной библиотеке в Хойне.

 
 
 
 
 
 
 

  •     Dr. Elke Scherstjanoi "Ein Rotarmist in Deutschland"
  •     Stern  "Von Siegern und Besiegten"
  •     Märkische Allgemeine  "Hinter den Kulissen"
  •     Das Erste "Kulturreport"
  •     Berliner Zeitung  "Besatzer, Schöngeist, Nervensäge, Liebhaber"
  •     SR 2 KulturRadio  "Deutschland-Tagebuch 1945-1946. Aufzeichnungen eines Rotarmisten"
  •     Die Zeit  "Wodka, Schlendrian, Gewalt"
  •     Jüdische Allgemeine  "Aufzeichnungen im Feindesland"
  •     Mitteldeutsche Zeitung  "Ein rotes Herz in Uniform"
  •     Unveröffentlichte Kritik  "Aufzeichnungen eines Rotarmisten vom Umgang mit den Deutschen"
  •     Bild  "Auf Berlin, das Besiegte, spucke ich!"
  •     Das Buch von Gregor Thum "Traumland Osten. Deutsche Bilder vom östlichen Europa im 20. Jahrhundert"
  •     Flensborg Avis  "Set med en russisk officers øjne"
  •     Ostsee Zeitung  "Das Tagebuch des Rotarmisten"
  •     Leipziger Volkszeitung  "Das Glück lächelt uns also zu!"
  •     Passauer Neue Presse "Erinnerungspolitischer Gezeitenwechsel"
  •     Lübecker Nachrichten  "Das Kriegsende aus Sicht eines Rotarmisten"
  •     Lausitzer Rundschau  "Ich werde es erzählen"
  •     Leipzigs-Neue  "Rotarmisten und Deutsche"
  •     SWR2 Radio ART: Hörspiel
  •     Kulturation  "Tagebuchaufzeichnungen eines jungen Sowjetleutnants"
  •     Der Tagesspiegel  "Hier gibt es Mädchen"
  •     NDR  "Bücher Journal"
  •     Kulturportal  "Chronik"
  •     Sächsische Zeitung  "Bitterer Beigeschmack"
  •     Wiesbadener Tagblatt "Reflexionen, Textcollagen und inhaltlicher Zündstoff"
  •     Deutschlandradio Kultur  "Krieg und Kriegsende aus russischer Sicht"
  •     Berliner Zeitung  "Die Deutschen tragen alle weisse Armbinden"
  •     MDR  "Deutschland-Tagebuch eines Rotarmisten"
  •     Jüdisches Berlin  "Das Unvergessliche ist geschehen" / "Личные воспоминания"
  •     Süddeutsche Zeitung  "So dachten die Sieger"
  •     Financial Times Deutschland  "Aufzeichnungen aus den Kellerlöchern"
  •     Badisches Tagblatt  "Ehrliches Interesse oder narzisstische Selbstschau?"
  •     Freie Presse  "Ein Rotarmist in Berlin"
  •     Nordkurier/Usedom Kurier  "Aufzeichnungen eines Rotarmisten ungefiltert"
  •     Nordkurier  "Tagebuch, Briefe und Erinnerungen"
  •     Ostthüringer Zeitung  "An den Rand geschrieben"
  •     Potsdamer Neueste Nachrichten  "Hier gibt es Mädchen"
  •     NDR Info. Forum Zeitgeschichte "Features und Hintergründe"
  •     Deutschlandradio Kultur. Politische Literatur. "Lasse mir eine Dauerwelle machen"
  •     Konkret "Watching the krauts. Emigranten und internationale Beobachter schildern ihre Eindrücke aus Nachkriegsdeutschland"
  •     Cicero "Voodoo Child. Die verhexten Kinder"
  •     Dagens Nyheter  "Det oaendliga kriget"
  •     Utopie-kreativ  "Des jungen Leutnants Deutschland - Tagebuch"
  •     Neues Deutschland  "Berlin, Stunde Null"
  •     Webwecker-bielefeld  "Aufzeichnungen eines Rotarmisten"
  •     Südkurier  "Späte Entschädigung"
  •     Online Rezension  "Das kriegsende aus der Sicht eines Soldaten der Roten Armee"
  •     Saarbrücker Zeitung  "Erstmals: Das Tagebuch eines Rotarmisten"
  •     Neue Osnabrücker Zeitung  "Weder Brutalbesatzer noch ein Held"
  •     Thüringische Landeszeitung  "Vom Alltag im Land der Besiegten"
  •     Das Argument "Wladimir Gelfand: Deutschland-Tagebuch 1945-1946. Aufzeichnungen eines Rotarmisten"
  •     Deutschland Archiv: Zeitschrift für das vereinigte Deutschland  "Betrachtungen eines Aussenseiters"
  •     Neue Gesellschaft/Frankfurter Hefte  "Von Siegern und Besiegten"
  •     Deutsch-Russisches Museum Berlin-Karlshorst "Deutschland-Tagebuch 1945-1946. Aufzeichnungen eines Rotarmisten"
  •     Online Rezensionen. Die Literaturdatenbank
  •     Literaturkritik  "Ein siegreicher Rotarmist"
  •     RBB Kulturradio  "Ein Rotarmist in Berlin"
  •     Українська правда  "Нульовий варiант" для ветеранiв вiйни" / Комсомольская правда "Нулевой вариант" для ветеранов войны"
  •     Dagens Nyheter. "Sovjetsoldatens dagbok. Hoppfull läsning trots krigets grymheter"
  •     Ersatz  "Tysk dagbok 1945-46 av Vladimir Gelfand"
  •     Borås Tidning  "Vittnesmåil från krigets inferno"
  •     Sundsvall (ST)  "Solkig skildring av sovjetisk soldat frеn det besegrade Berlin"
  •     Helsingborgs Dagblad  "Krigsdagbok av privat natur"
  •     2006 Bradfor  "Conference on Contemporary German Literature"
  •     Spring-2005/2006/2016 Foreign Rights, German Diary 1945-1946
  •     Flamman / Ryska Posten "Dagbok kastar tvivel över våldtäktsmyten"
  •     INTERPRES "DAGBOG REJSER TVIVL OM DEN TYSK-REVANCHISTISKE “VOLDTÆGTSMYTE”
  •     Expressen  "Kamratliga kramar"
  •     Expressen Kultur  "Under våldets täckmantel"
  •     Lo Tidningen  "Krigets vardag i röda armén"
  •     Tuffnet Radio  "Är krigets våldtäkter en myt?"
  •     Norrköpings Tidningar  "En blick från andra sidan"
  •     Expressen Kultur  "Den enda vägens historia"
  •     Expressen Kultur  "Det totalitära arvet"
  •     Allehanda  "Rysk soldatdagbok om den grymma slutstriden"
  •     Ryska Posten  "Till försvar för fakta och anständighet"
  •     Hugin & Munin  "En rödarmist i Tyskland"
  •     Theater "Das deutsch-russische Soldatenwörtebuch" / Театр  "Русско-немецкий солдатский разговорник"
  •     SWR2 Radio "Journal am Mittag"
  •     Berliner Zeitung  "Dem Krieg den Krieg erklären"
  •     Die Tageszeitung  "Mach's noch einmal, Iwan!"
  •     The book of Paul Steege: "Black Market, Cold War: Everyday Life in Berlin, 1946-1949"
  •     Телеканал РТР "Культура":  "Русско-немецкий солдатский разговорник"
  •     Аргументы и факты  "Есть ли правда у войны?"
  •     RT "Russian-German soldier's phrase-book on stage in Moscow"
  •     Утро.ru  "Контурная карта великой войны"
  •     Коммерсантъ "Языковой окоп"
  •     Телеканал РТР "Культура"  "Широкий формат с Ириной Лесовой"
  •     Museum Berlin-Karlshorst  "Das Haus in Karlshorst. Geschichte am Ort der Kapitulation"
  •     Das Buch von Roland Thimme: "Rote Fahnen über Potsdam 1933 - 1989: Lebenswege und Tagebücher"
  •     Das Buch von Bernd Vogenbeck, Juliane Tomann, Magda Abraham-Diefenbach: "Terra Transoderana: Zwischen Neumark und Ziemia Lubuska"
  •     Das Buch von Sven Reichardt & Malte Zierenberg: "Damals nach dem Krieg Eine Geschichte Deutschlands - 1945 bis 1949"
  •     Lothar Gall & Barbara Blessing: "Historische Zeitschrift Register zu Band 276 (2003) bis 285 (2007)"
  •     Wyborcza.pl "Kłopotliwy pomnik w mieście z trudną historią"
  •     Kollektives Gedächtnis "Erinnerungen an meine Cousine Dora aus Königsberg"
  •     Das Buch von Ingeborg Jacobs: "Freiwild: Das Schicksal deutscher Frauen 1945"
  •     Wyborcza.pl "Strącona gwiazda wdzięczności"
  •     Закон i Бiзнес "Двічі по двісті - суд честі"
  •     Радио Свобода "Красная армия. Встреча с Европой"
  •     DEP "Stupri sovietici in Germania /1944-45/"
  •     Дніпропетровський національний історичний музей ім. Яворницького "Музей і відвідувач: методичні розробки, сценарії, концепції. Листи з 43-го"
  •     Explorations in Russian and Eurasian History "The Intelligentsia Meets the Enemy: Educated Soviet Officers in Defeated Germany, 1945"
  •     DAMALS "Deutschland-Tagebuch 1945-1946. Gedankenwelt des Siegers"
  •     Das Buch von Pauline de Bok: "Blankow oder Das Verlangen nach Heimat"
  •     Das Buch von Ingo von Münch: "Frau, komm!": die Massenvergewaltigungen deutscher Frauen und Mädchen 1944/45"
  •     Das Buch von Roland Thimme: "Schwarzmondnacht: Authentische Tagebücher berichten (1933-1953). Nazidiktatur - Sowjetische Besatzerwillkür"
  •     История государства  "Миф о миллионах изнасилованных немок"
  •     Das Buch Alexander Häusser, Gordian Maugg: "Hungerwinter: Deutschlands humanitäre Katastrophe 1946/47"
  •     Heinz Schilling: "Jahresberichte für deutsche Geschichte: Neue Folge. 60. Jahrgang 2008"
  •     Jan M. Piskorski "WYGNAŃCY: Migracje przymusowe i uchodźcy w dwudziestowiecznej Europie"
  •     Wayne State "The Cultural Memory Of German Victimhood In Post-1990 Popular German Literature And Television"
  •     Deutschlandradio "Heimat ist dort, wo kein Hass ist"
  •     Journal of Cold War Studies "Wladimir Gelfand, Deutschland-Tagebuch 1945–1946: Aufzeichnungen eines Rotarmisten"
  •     ЛЕХАИМ "Евреи на войне. Солдатские дневники"
  •     Частный Корреспондент "Победа благодаря и вопреки"
  •     Перспективы "Сексуальное насилие в годы Второй мировой войны: память, дискурс, орудие политики"
  •     Радиостанция Эхо Москвы & RTVi "Не так" с Олегом Будницким: Великая Отечественная - солдатские дневники"
  •     Books Llc "Person im Zweiten Weltkrieg /Sowjetunion/ Georgi Konstantinowitsch Schukow, Wladimir Gelfand, Pawel Alexejewitsch Rotmistrow"
  •     Das Buch von Jan Musekamp: "Zwischen Stettin und Szczecin - Metamorphosen einer Stadt von 1945 bis 2005"
  •     Encyclopedia of safety "Ladies liberated Europe in the eyes of Russian soldiers and officers (1944-1945 gg.)"
  •     Азовские греки "Павел Тасиц"
  •     Newsland "СМЯТЕНИЕ ГРОЗНОЙ ОСЕНИ 1941 ГОДА"
  •     Wallstein "Demokratie im Schatten der Gewalt: Geschichten des Privaten im deutschen Nachkrieg"
  •     Вестник РГГУ "Болезненная тема второй мировой войны: сексуальное насилие по обе стороны фронта"
  •     Das Buch von Jürgen W. Schmidt: "Als die Heimat zur Fremde wurde"
  •     ЛЕХАИМ "Евреи на войне: от советского к еврейскому?"
  •     Gedenkstätte/ Museum Seelower Höhen "Die Schlacht"
  •     The book of Frederick Taylor "Exorcising Hitler: The Occupation and Denazification of Germany"
  •     Огонёк "10 дневников одной войны"
  •     The book of Michael Jones "Total War: From Stalingrad to Berlin"
  •     Das Buch von Frederick Taylor "Zwischen Krieg und Frieden: Die Besetzung und Entnazifizierung Deutschlands 1944-1946"
  •     WordPress.com "Wie sind wir Westler alt und überklug - und sind jetzt doch Schmutz unter ihren Stiefeln"
  •     Åke Sandin "Är krigets våldtäkter en myt?"
  •     Олег Будницкий: "Архив еврейской истории" Том 6. "Дневники"
  •     Michael Jones: "El trasfondo humano de la guerra: con el ejército soviético de Stalingrado a Berlín"
  •     Das Buch von Jörg Baberowski: "Verbrannte Erde: Stalins Herrschaft der Gewalt"
  •     Zeitschrift fur Geschichtswissenschaft "Gewalt im Militar. Die Rote Armee im Zweiten Weltkrieg"
  •     Ersatz-[E-bok] "Tysk dagbok 1945-46"
  •     The book of Michael David-Fox, Peter Holquist, Alexander M. Martin: "Fascination and Enmity: Russia and Germany as Entangled Histories, 1914-1945"
  •     Елена Сенявская "Женщины освобождённой Европы глазами советских солдат и офицеров (1944-1945 гг.)"
  •     The book of Raphaelle Branche, Fabrice Virgili: "Rape in Wartime (Genders and Sexualities in History)"
  •     (סקירה   צבאית נשים של אירופה המשוחררת דרך עיניהם של חיילים וקצינים סובייטים (1944-1945
  •     БезФорматаРу "Хоть бы скорей газетку прочесть"
  •     ВЕСТНИК "Проблемы реадаптации студентов-фронтовиков к учебному процессу после Великой Отечественной войны"
  •     Zeitschrift für Geschichtswissenschaft 60 (2012), 12
  •     Все лечится "10 миллионов изнасилованных немок"
  •     Симха "Еврейский Марк Твен. Так называли Шолома Рабиновича, известного как Шолом-Алейхем"
  •     Nicolas Bernard "La Guerre germano-soviétique: 1941-1945 (Histoires d'aujourd'hui) E-Book"
  •     Annales: Nathalie Moine "La perte, le don, le butin. Civilisation stalinienne, aide étrangère et biens trophées dans l’Union soviétique des années 1940"
  •     Das Buch von Beata Halicka "Polens Wilder Westen. Erzwungene Migration und die kulturelle Aneignung des Oderraums 1945 - 1948"
  •     Das Buch von Jan M. Piskorski "Die Verjagten: Flucht und Vertreibung im Europa des 20. Jahrhundert"
  •     "آسو  "دشمن هرگز در نمی‌زن
  •     Уроки истории. ХХ век. Гефтер. "Антисемитизм в СССР во время Второй мировой войны в контексте холокоста"
  •     Ella Janatovsky "The Crystallization of National Identity in Times of War: The Experience of a Soviet Jewish Soldier"
  •     Word War II Multimedia Database "Borgward Panzerjager At The Reichstag"
  •     Militaergeschichtliche Zeitschrift "Buchbesprechungen"
  •     Всеукраинский еженедельник Украина-Центр "Рукописи не горят"
  •     Ljudbok / Bok / eBok: Niclas Sennerteg "Nionde arméns undergång: Kampen om Berlin 1945"
  •     Das Buch von Michaela Kipp: "Großreinemachen im Osten: Feindbilder in deutschen Feldpostbriefen im Zweiten Weltkrieg"
  •     Петербургская газета "Женщины на службе в Третьем Рейхе"
  •     Володимир Поліщук "Зроблено в Єлисаветграді"
  •     Германо-российский музей Берлин-Карлсхорст. Каталог постоянной экспозиции / Katalog zur Dauerausstellung
  •     Clarissa Schnabel "The life and times of Marta Dietschy-Hillers"
  •     Alliance for Human Research Protection "Breaking the Silence about sexual violence against women during the Holocaust"
  •     Еврейский музей и центр толерантности. Группа по работе с архивными документами
  •     Эхо Москвы "ЦЕНА ПОБЕДЫ: Военный дневник лейтенанта Владимира Гельфанда"
  •     Bok / eBok: Anders Bergman & Emelie Perland "365 dagar: Utdrag ur kända och okända dagböcker"
  •     РИА Новости "Освободители Германии"
  •     Das Buch von Miriam Gebhardt "Als die Soldaten kamen: Die Vergewaltigung deutscher Frauen am Ende des Zweiten Weltkriegs"
  •     Petra Tabarelli "Vladimir Gelfand"
  •     Das Buch von Martin Stein "Die sowjetische Kriegspropaganda 1941 - 1945 in Ego-Dokumenten"
  •     Książka Beata Halicka "Polski Dziki Zachód. Przymusowe migracje i kulturowe oswajanie Nadodrza 1945-1948"
  •     The German Quarterly "Philomela’s Legacy: Rape, the Second World War, and the Ethics of Reading"
  •     MAZ LOKAL "Archäologische Spuren der Roten Armee in Brandenburg"
  •     Tenona "Как фашисты издевались над детьми в концлагере Саласпилс. Чудовищные исторические факты о концлагерях"
  •     Deutsches Historisches Museum "1945 – Niederlage. Befreiung. Neuanfang. Zwölf Länder Europas nach dem Zweiten Weltkrieg"
  •     День за днем "Дневник лейтенанта Гельфанда"
  •     BBC News "The rape of Berlin" / BBC Mundo / BBC O`zbek / BBC Brasil / BBC فارْسِى "تجاوز در برلین" 
  •     Echo24.cz "Z deníku rudoarmějce: Probodneme je skrz genitálie"
  •     The Telegraph "The truth behind The Rape of Berlin"
  •     BBC World Service "The Rape of Berlin"
  •     ParlamentniListy.cz "Mrzačení, znásilňování, to všechno jsme dělali. Český server připomíná drsné paměti sovětského vojáka"
  •     WordPress.com "Termina a Batalha de Berlim"
  •     Dnevnik.hr "Podignula je suknju i kazala mi: 'Spavaj sa mnom. Čini što želiš! Ali samo ti"
  •     ilPOST "Gli stupri in Germania, 70 anni fa"
  •     上海东 方报业 有限公司 70年前苏军强奸了十万柏林妇女?很多人仍在寻找真相
  •     연합뉴 스 "BBC: 러시아군, 2차대전때 독일에서 대규모 강간"
  •     세계일 보 "러시아군, 2차대전때 독일에서 대규모 강간"
  •     Telegraf "SPOMENIK RUSKOM SILOVATELJU: Nemci bi da preimenuju istorijsko zdanje u Berlinu?"
  •     Múlt-kor "A berlini asszonyok küzdelme a szovjet erőszaktevők ellen"
  •     Noticiasbit.com "El drama oculto de las violaciones masivas durante la caída de Berlín"
  •     Museumsportal Berlin "Landsberger Allee 563, 21. April 1945"
  •     Caldeirão Político "70 anos após fim da guerra, estupro coletivo de alemãs ainda é episódio pouco conhecido"
  •     Nuestras Charlas Nocturnas "70 aniversario del fin de la II Guerra Mundial: del horror nazi al terror rojo en Alemania"
  •     W Radio "El drama oculto de las violaciones masivas durante la caída de Berlín"
  •     La Tercera "BBC: El drama oculto de las violaciones masivas durante la caída de Berlín"
  •     Noticias de Paraguay "El drama de las alemanas violadas por tropas soviéticas hacia el final de la Segunda Guerra Mundial"
  •     Cnn Hit New "The drama hidden mass rape during the fall of Berlin"
  •     Dân Luận "Trần Lê - Hồng quân, nỗi kinh hoàng của phụ nữ Berlin 1945"
  •     Český rozhlas "Temná stránka sovětského vítězství: znásilňování Němek"
  •     Historia "Cerita Kelam Perempuan Jerman Setelah Nazi Kalah Perang"
  •     G'Le Monde "Nỗi kinh hoàng của phụ nữ Berlin năm 1945 mang tên Hồng Quân"
  •     BBC News 코리아 "베를린에서 벌어진 대규모 강간"
  •     Эхо Москвы "Дилетанты. Красная армия в Европе"
  •     Der Freitag "Eine Schnappschussidee"
  •     باز آفريني واقعيت ها  "تجاوز در برلین"
  •     Quadriculado "O Fim da Guerra e o início do Pesadelo. Duas narrativas sobre o inferno"
  •     Majano Gossip "PER NON DIMENTICARE.... LE PORCHERIE COMUNISTE!!!"
  •     非中国 日报网 "柏林的强奸"
  •     Constantin Film "Anonyma - Eine Frau in Berlin. Materialien zum Film"
  •     Русская Германия "Я прижал бедную маму к своему сердцу и долго утешал"
  •     De Gruyter Oldenbourg "Erinnerung an Diktatur und Krieg. Brennpunkte des kulturellen Gedächtnisses zwischen Russland und Deutschland seit 1945"
  •     Memuarist.com "Гельфанд Владимир Натанович"
  •     Πανεπιστημίου Ιωαννίνων "Οι νόμοι του Πλάτωνα για την υβριστική κακολογία και την κατάχρηση του δημοσίου"
  •     Das Buch von Nicholas Stargardt "Der deutsche Krieg: 1939 - 1945" / Николас Старгардт "Мобилизованная нация. Германия 1939–1945"
  •     FAKEOFF "Оглянуться в прошлое"
  •     The book of Nicholas Stargardt "The German War: A Nation Under Arms, 1939–45"
  •     The book of Nicholas Stargardt "The German War: A Nation Under Arms, 1939–45"
  •     Книга "Владимир Гельфанд. Дневник 1941 - 1946"
  •     BBC Русская служба "Изнасилование Берлина: неизвестная история войны"BBC Україна "Зґвалтування Берліна: невідома історія війни"
  •     Virtual Azərbaycan "Berlinin zorlanması"
  •     Гефтер "Олег Будницкий: «Дневник, приятель дорогой!» Военный дневник Владимира Гельфанда"
  •     Гефтер "Владимир Гельфанд. Дневник 1942 года"
  •     BBC Tiếng Việt "Lính Liên Xô 'hãm hiếp phụ nữ Đức'"
  •     Nicolas Bernard "La Guerre germano-soviétique, 1941-1943" Tome 1
  •     Nicolas Bernard "La Guerre germano-soviétique, 1943-1945" Tome 2
  •     Эхо Москвы "ЦЕНА ПОБЕДЫ: Дневники лейтенанта Гельфанда"
  •     Renato Furtado "Soviéticos estupraram 2 milhões de mulheres alemãs, durante a Guerra Mundial"
  •     Вера Дубина "«Обыкновенная история» Второй мировой войны: дискурсы сексуального насилия над женщинами оккупированных территорий"
  •     Еврейский музей и центр толерантности "Презентация книги Владимира Гельфанда «Дневник 1941-1946»"
  •     Еврейский музей и центр толерантности "Евреи в Великой Отечественной войне"
  •     Сидякин & Би-Би-Си. Драма в трех действиях. "Атака"
  •     Сидякин & Би-Би-Си. Драма в трех действиях. "Бой"
  •     Сидякин & Би-Би-Си. Драма в трех действиях. "Победа"
  •     Сидякин & Би-Би-Си. Драма в трех действиях. Эпилог
  •     Труд "Покорность и отвага: кто кого?"
  •     Издательский Дом «Новый Взгляд» "Выставка подвига"
  •     Katalog NT "Выставка "Евреи в Великой Отечественной войне " - собрание уникальных документов"
  •     Вести "Выставка "Евреи в Великой Отечественной войне" - собрание уникальных документов"
  •     Радио Свобода "Бесценный графоман"
  •     Вечерняя Москва "Еще раз о войне"
  •     РИА Новости "Выставка про евреев во время ВОВ открывается в Еврейском музее"
  •     Телеканал «Культура» Выставка "Евреи в Великой Отечественной войне" проходит в Москве
  •     Россия HD "Вести в 20.00"
  •     GORSKIE "В Москве открылась выставка "Евреи в Великой Отечественной войне"
  •     Aгентство еврейских новостей "Евреи – герои войны"
  •     STMEGI TV "Открытие выставки "Евреи в Великой Отечественной войне"
  •     Национальный исследовательский университет Высшая школа экономики "Открытие выставки "Евреи в Великой Отечественной войне"
  •     Независимая газета "Война Абрама"
  •     Revista de Historia "El lado oscuro de la victoria aliada en la Segunda Guerra Mundial"
  •     יעיתון סינאתלה  גביש הסמל ולדימיר גלפנד מספר על חיי היומיום במלחמה , על אורח חיים בחזית ובעורף
  •     Лехаим "Война Абрама"
  •     Elhallgatva "A front emlékezete. A Vörös Hadsereg kötelékében tömegesen és fiatalkorúakon elkövetett nemi erőszak kérdése a Dél-Vértesben"
  •     Libertad USA "El drama de las alemanas: violadas por tropas soviéticas en 1945 y violadas por inmigrantes musulmanes en 2016"
  •     НГ Ex Libris "Пять книг недели"
  •     Брестский Курьер "Фамильное древо Бреста. На перекрестках тех дорог…"
  •     Полит.Ру "ProScience: Олег Будницкий о народной истории войны"
  •     Олена Проскура "Запiзнiла сповiдь"
  •     Полит.Ру "ProScience: Возможна ли научная история Великой Отечественной войны?"
  •     Книга "Владимир Гельфанд. Дневник 1941 - 1946"
  •     Ahlul Bait Nabi Saw "Kisah Kelam Perempuan Jerman Setelah Nazi Kalah Perang"
  •     北京北 晚新视 觉传媒有限公司 "70年前苏军强奸了十万柏林妇女?"
  •     Преподавание истории в школе "«О том, что происходило…» Дневник Владимира Гельфанда"
  •     Вестник НГПУ "О «НЕУБЕДИТЕЛЬНЕЙШЕЙ» ИЗ ПОМЕТ: (Высокая лексика в толковых словарях русского языка XX-XXI вв.)"
  •     Fotografias da História "Memórias esquecidas: o estupro coletivo das mulheres alemãs"
  •     Archäologisches Landesmuseum Brandenburg "Zwischen Krieg und Frieden" / "Между войной и миром"
  •     Российская газета "Там, где кончается война"
  •     Народный Корреспондент "Женщины освобождённой Европы глазами советских солдат: правда про "2 миллиона изнасилованых немок"
  •     Fiona "Военные изнасилования — преступления против жизни и личности"
  •     军情观 察室 "苏军攻克柏林后暴行妇女遭殃,战争中的强奸现象为什么频发?"
  •     Независимая газета "Дневник минометчика"
  •     Независимая газета "ИСПОДЛОБЬЯ: Кризис концепции"
  •     East European Jewish Affairs "Jewish response to the non-Jewish question: “Where were the Jews during the fighting?” 1941–5"
  •     Niels Bo Poulsen "Skæbnekamp: Den tysk-sovjetiske krig 1941-1945"
  •     Olhar Atual "A Esquerda a história e o estupro"
  •     The book of Stefan-Ludwig Hoffmann, Sandrine Kott, Peter Romijn, Olivier Wieviorka "Seeking Peace in the Wake of War: Europe, 1943-1947"
  •     Walter de Gruyter "Germans into Allies: Writing a Diary in 1945"
  •     Blog in Berlin "22. Juni – da war doch was?"
  •     Steemit "Berlin Rape: The Hidden History of War"
  •     Estudo Prático "Crimes de estupro na Segunda Guerra Mundial e dentro do exército americano"
  •     Громадське радіо "Насильство над жінками під час бойових дій — табу для України"
  •     InfoRadio RBB "Geschichte in den Wäldern Brandenburgs"
  •     "شگفتی های تاریخ است "پشت پرده تجاوز به زنان برلینی در پایان جنگ جهانی دوم
  •     Das Buch Hans-Jürgen Beier gewidmet "Lehren – Sammeln – Publizieren"
  •     The book of Miriam Gebhardt "Crimes Unspoken: The Rape of German Women at the End of the Second World War"
  •     Русский вестник "Искажение истории: «Изнасилованная Германия»"
  •     凯迪 "推荐《柏林女人》与《五月四日》影片"
  •     Vix "Estupro de guerra: o que acontece com mulheres em zonas de conflito, como Aleppo?"
  •     Universidad del Bío-Bío "CRÍMENES DE GUERRA RUSOS EN LA SEGUNDA GUERRA MUNDIAL (1940-1945)"
  •     "المنصة  "العنف ضد المرأة.. المسكوت عنه في الحرب العالمية الثانية
  •     Книга. Олег Шеин "От Астраханского кремля до Рейхсканцелярии. Боевой путь 248-й стрелковой дивизии"
  •     Sodaz Ot "Освободительная миссия Красной Армии и кривое зеркало вражеской пропаганды"
  •     Sodaz Ot "Советский воин — освободитель Европы: психология и поведение на завершающем этапе войны (II)"
  •     企业头 条 "柏林战役后的女人"
  •     Sántha István "A front emlékezete"
  •     腾讯公 司   "二战时期欧洲, 战胜国对战败国的十万妇女是怎么处理的!"
  •     El Nuevo Accion "QUE LE PREGUNTEN A LAS ALEMANAS VIOLADAS POR RUSOS, NORTEAMERICANOS, INGLESES Y FRANCESES"
  •     Periodismo Libre "QUE LE PREGUNTEN A LAS ALEMANAS VIOLADAS POR RUSOS, NORTEAMERICANOS, INGLESES Y FRANCESES"
  •     DE Y.OBIDIN "Какими видели европейских женщин советские солдаты и офицеры (1944-1945 годы)?"
  •     Magyar Tudományos Akadémia "Váltóállítás: Diktatúrák a vidéki Magyarországon 1945-ben"
  •     歷史錄 "近1萬女性被強姦致死,女孩撩開裙子說:不下20個男人戳我這兒"
  •     Cyberpedia "Проблема возмездия и «границы ненависти» у советского солдата-освободителя"
  •     NewConcepts Society "Можно ли ставить знак равенства между зверствами гитлеровцев и зверствами советских солдат?"
  •     搜狐 "二战时期欧洲,战胜国对战败国的妇女是怎么处理的"
  •     Ranker "14 Shocking Atrocities Committed By 20th Century Communist Dictatorships"
  •     Эхо Москвы "Дилетанты. Начало войны. Личные источники"
  •     Журнал "Огонёк" "Эго прошедшей войны"
  •     이창남 외 공저 "폭력과 소통 :트랜스내셔널한 정의를 위하여"
  •     Уроки истории. XX век "Книжный дайджест «Уроков истории»: советский антисемитизм"
  •     Свободная Пресса "Кто кого насиловал в Германии"
  •     EPrints "Взаємовідносини червоноармійців з цивільним населенням під час перебування радянських військ на території Польщі (кінець 1944 - початок 1945 рр.)"
  •     Pikabu "Обратная сторона медали"
  •     Озёрск.Ru "Война и немцы"
  •     Імекс-ЛТД "Історичний календар Кіровоградщини на 2018 рік. Люди. Події. Факти"
  •     יד ושם - רשות הזיכרון לשואה ולגבורה "Vladimir Gelfand"
  •     Atchuup! "Soviet soldiers openly sexually harass German woman in Leipzig after WWII victory, 1945"
  •     Книга Мириам Гебхардт "Когда пришли солдаты. Изнасилование немецких женщин в конце Второй мировой войны"
  •     Coffe Time "Женщины освобождённой"
  •     Дилетант "Цена победы. Военный дневник лейтенанта Владимира Гельфанда"
  •     Feldgrau.Info - Bоенная история "Подборка"
  •     Геннадий Красухин "Круглый год с литературой. Квартал четвёртый"
  •     Вечерний Брест "В поисках утраченного времени. Солдат Победы Аркадий Бляхер. Часть 9. Нелюбовь"
  •     Аргументы недели "Всю правду знает только народ. Почему фронтовые дневники совсем не похожи на кино о войне"
  •     Fanfics.me "Вспомним подвиги ветеранов!"
  •     VietInfo "Hồng quân, Nỗi kinh hoàng của phụ nữ Berlin năm 1945"
  •     Книга: Виталий Дымарский, Владимир Рыжков "Лица войны"
  •     Dozor "Про День Перемоги в Кіровограді, фейкових ветеранів і "липове" примирення"
  •     East European Jewish Affairs "Review of Dnevnik 1941-1946, by Vladimir Gel’fand
  •     The book of Harriet Murav, Gennady Estraikh "Soviet Jews in World War II: Fighting, Witnessing, Remembering"
  •     TARINGA! "Las violaciones masivas durante la caída de Berlín"
  •     ВолиньPost "Еротика та війна: спогади про Любомль 1944 року"
  •     Anews "Молодые воспринимают войну в конфетном обличии"
  •     RTVi "«Война эта будет дикая». Что писали 22 июня 1941 года в дневниках"
  •     Tribun Manado "Nasib Kelam Perempuan Jerman Usai Nazi Kalah, Gadis Muda, Wanita Tua dan Hamil Diperkosa Bergantian"
  •     The book of Elisabeth Krimmer "German Women's Life Writing and the Holocaust: Complicity and Gender in the Second World War"
  •     ViewsBros  "WARTIME VIOLENCE AGAINST WOMEN"
  •     Xosé Manuel Núñez Seixas "El frente del Este : historia y memoria de la guerra germano-soviética, 1941-1945"
  •     اخبار المقطم و الخليفه " إغتصاب برلين الكبير"
  •     Русская семерка "В чьем плену хуже всего содержались женщины-военные на Второй мировой"
  •     Mail Online "Mass grave containing 1,800 German soldiers who perished at the Battle of Stalingrad is uncovered in Russia - 75 years after WWII's largest confrontation claimed 2 mln lives"
  •     PT. Kompas Cyber Media "Kuburan Massal 1.800 Tentara Jerman Ditemukan di Kota Volgograd"
  •     Công ty Cổ phần Quảng cáo Trực tuyến 24H "Nga: Sửa ống nước, phát hiện 1.800 hài cốt của trận đánh đẫm máu nhất lịch sử"
  •     LGMI News "Pasang Pipa Air, Tukang Temukan Kuburan Masal 1.837 Tentara Jerman"
  •     Quora "¿Cuál es un hecho sobre la Segunda Guerra Mundial que la mayoría de las personas no saben y probablemente no quieren saber?"
  •     "مجله مهاجرت  "آنچه روس‌ها در برلین انجام دادند!
  •     Музейний простiр  "Музей на Дніпрі отримав новорічні подарунки під ялинку"
  •     Бэла Гельфанд. Как в Берлине убивали жену красноармейца Владимира Гельфанда  .. ..
  •     The book of Paul Roland "Life After the Third Reich: The Struggle to Rise from the Nazi Ruins"
  •     O Sentinela "Dois Milhões de Alemãs: O Maior Estupro em Massa da História foi um Crime Aliado-Soviético"
  •     Stratejik Güvenlik "SAVAŞ DOSYASI : TARİHTEN BİR KARE – 2. DÜNYA SAVAŞI BİTİMİNDE ALMANYA’DA KADINLARA TOPLU TECAVÜZLER"
  •     Агентство новостей «Хакасия-Информ» "Кто остановит шоу Коновалова?"
  •     Isralike.org "Цена победы. Военный дневник лейтенанта Владимира Гельфанда"
  •     Robert Dale “For what and for whom were we fighting?”: Red Army Soldiers, Combat Motivation and Survival Strategies on the Eastern Front in the Second World War
  •     "طرفداری "پایان رویای نازیسم / سقوط امپراطوری آدولف هیتلر
  •     Das Buch von Kerstin Bischl "Frontbeziehungen: Geschlechterverhältnisse und Gewaltdynamiken in der Roten Armee 1941-1945"
  •     Русская семерка "Красноармейцы или солдаты союзников: кто вызывал у немок больший страх"
  •     Kibalchish "Фрагменты дневников поэта-фронтовика В. Н. Гельфанда"
  •     History Magazine "Sõjapäevik leitnant Vladimir Gelfand"
  •     Magazine online "Vojnový denník poručíka Vladimíra Gelfanda"
  •     theБабель "Український лейтенант Володимир Гельфанд пройшов Другу світову війну від Сталінграда до Берліна"
  •     Znaj.UA "Жорстокі знущання та масові вбивства: злочини Другої світової показали в моторошних кадрах"
  •     Gazeta.ua "Масові вбивства і зґвалтування: жорстокі злочини Другої світової війни у фотографіях"
  •     PikTag "Знали вы о том, что советские солдаты ИЗНАСИЛОВАЛИ бессчетное число женщин по пути к Берлину?"
  •     Kerstin Bischl  "Sammelrezension: Alltagserfahrungen von Rotarmisten und ihr Verhältnis zum Staat"
  •     Конт "Несколько слов о фронтовом дневнике"
  •     Sherstinka "Német megszállók és nők. Trófeák Németországból - mi volt és hogyan"
  •     Олег Сдвижков "Красная Армия в Европе. По страницам дневника Захара Аграненко"
  •     X-True.Info "«Русские варвары» и «цивилизованные англосаксы»: кто был более гуманным с немками в 1945 году"
  •     Veröffentlichungen zur brandenburgischen Landesarchäologie "Zwischen Krieg und und Frieden: Waldlager der Roten Armee 1945"
  •     Sherstinka "Szovjet lányok megerőszakolása a németek által a megszállás alatt. Német fogságba esett nők"
  •     Dünya Haqqinda "Berlin zorlanmasi: İkinci Dünya Müharibəsi"
  •     Dioxland "NEMŠKIM VOJAKOM JE BILO ŽAL RUSKIH ŽENSK. VSE KNJIGE SO O: "VOJAŠKIH SPOMINIH NEMŠKEGA..."
  •     Actionvideo "Gewalt gegen deutsche Frauen durch Soldaten der Roten Armee. Entsetzliche Folter und Hinrichtungen durch japanische Faschisten während des Zweiten Weltkriegs!"
  •     Maktime "Was machten die Nazis mit den gefangenen sowjetischen Mädchen? Wer hat deutsche Frauen vergewaltigt und wie sie im besetzten Deutschland gelebt haben"
  •     Музей «Пам’ять єврейського народу та Голокост в Україні» отримав у дар унікальні експонати
  •     Sherstinka "Что творили с пленными женщинами фашисты. Жестокие пытки женщин фашистами"
  •     Bidinvest "Brutalitäten der Sowjetarmee - Über die Gräueltaten der sowjetischen "Befreier" in Europa. Was haben deutsche Soldaten mit russischen Frauen gemacht?"
  •     Русский сборник XXVII "Советские потребительские практики в «маленьком СССР», 1945-1949"
  •     Academic Studies Press. Oleg Budnitskii: "Jews at War: Diaries from the Front"
  •     Gazeta Chojeńska "Wojna to straszna trauma, a nie fajna przygoda"
  •     Historiadel.net "Crímenes de violación de la Segunda Guerra Mundial y el Ejército de EE. UU."
  •     화요지 식살롱     "2차세계대전 말, 소련에게 베를린을 점령당한 '독일 여자들'이 당한 치욕의 역사"
  •     The Global Domain News "As the soldiers did to captured German women"
  •     Quora "Você sabe de algum fato da Segunda Guerra Mundial que a maioria das pessoas não conhece e que, provavelmente, não querem saber?"
  •     MOZ.de "Als der Krieg an die Oder kam – Flucht aus der Festung Frankfurt"
  •     Музей "Пам'ять єврейського народу та Голокост в Україні". "1 березня 1923 р. – народився Володимир Гельфанд"
  •     Wyborcza.pl "Ryk gwałconych kobiet idzie przez pokolenia. Mało kto się nim przejmuje"
  •     Cноб "Женщина — военный трофей. Польский историк о изнасилованиях в Европе во время Второй мировой"
  •     Refugo "O estupro da Alemanha"
  •     Historia National Geographic "la batalla de berlín durante la segunda guerra mundial"
  •     Politeka "Росіянам напередодні 9 травня нагадали про злочини в Німеччині: «Заплямували себе...»"
  •     Акценты "Советский офицер раскрыл тайны Второй мировой: рассказал без прикрас"
  •     БелПресса "Цена Победы. Какой была военная экономика"
  •     Lucidez "75 años de la rendición nazi: Los matices del “heroísmo” soviético"
  •     UM CANCERIANO SEM LAR "8 de Maio de 1945"
  •     Lasteles.com "La Caída de la Alemania Nazi: aniversario de la rendición de Berlin"
  •     Cloud Mind "Violence Against Women: The Rape Of Berlin WW2"
  •     Музей "Пам'ять єврейського народу та Голокост в Україні" "8 ТРАВНЯ – ДЕНЬ ПАМ’ЯТІ І ПРИМИРЕННЯ"
  •     Lunaturaoficial "LIBROS QUE NO HICIERON HISTORIA: EL DIARIO DE LOS HORRORES"
  •     CUERVOPRESS "El drama oculto de las violaciones masivas durante la caída de Berlín"
  •     EU Today "The Rape of Berlin: Red Army atrocities in 1945"
  •     Издательство Яндекс + История будущего "Настоящий 1945"
  •     Вне строк "Похищение Берлина: зверства Красной армии в 1945 году"
  •     Frankfurter Allgemeine Zeitung "Erlebt Russland eine neue Archivrevolution?"
  •     The book of Beata Halicka "The Polish Wild West: Forced Migration and Cultural Appropriation in the Polish-german Borderlands, 1945-1948"
  •     Twentieth-Century Literature “A World of Tomorrow”: Trauma, Urbicide, and Documentation in A Woman in Berlin: Eight Weeks in the Conquered City
  •     Märkische Onlinezeitung "Sowjetische Spuren in Brandenburgs Wäldern"
  •     Revue Belge de Philologie et d’Histoire "Soviet Diaries of the Great Patriotic War"
  •     Der Spiegel "Rotarmisten und deutsche Frauen: "Ich gehe nur mit anständigen Russen"
  •     ReadSector "Mass grave of WWII Nazi paratroopers found in Poland contains 18 skeletons and tools with swastikas"
  •     ИноСМИ "Der Spiegel (Германия): «Я гуляю только с порядочными русскими»"
  •     Actionvideo "Jak naziści szydzili z rosyjskich kobiet. Gwałt w Berlinie: nieznana historia wojny"
  •     Graf Orlov 33 "ДНЕВНИК В. ГЕЛЬФАНДА советского офицера РККА"
  •     Deutsche Welle  "Послевоенная Германия в дневниках и фотографиях"
  •     Deutsche Welle  "За что немки любили в 1945 году лейтенанта Красной армии?"
  •     Elke Scherstjanoi "Sieger leben in Deutschland: Fragmente einer ungeübten Rückschau. Zum Alltag sowjetischer Besatzer in Ostdeutschland 1945-1949"
  •     SHR32 "Rus əsgərləri alman qadınlarına necə istehza etdilər. Alman qadınlarını kim zorlayıb və onlar işğal olunmuş Almaniyada necə yaşayıblar"
  •     Детектор медіа "«Гра тіней»: є сенс продовжувати далі"
  •     Historia provinciae "Повседневная жизнь победителей в советской зоне оккупации Германии в воспоминаниях участников событий"
  •     Portal de Prefeitura "Artigo: “FRAU, KOMM!” O maior estupro coletivo da história"
  •     Pikabu "Извращение или традиция, потерявшая смысл?"
  •     Русская Семерка "Владимир Гельфанд: от каких слов отказался «отец» мифа об изнасиловании немок советскими солдатами"
  •     Институт российской истории РАН "Вторая мировая и Великая Отечественная: к 75-летию окончания"
  •     Kozak UA "Як "діди" німкень паплюжили в 1945 році"
  •     Dandm "Cómo los nazis se burlaron de las mujeres rusas. Mujeres rusas violadas y asesinadas por los alemanes"
  •     Permnew.Ru "«Диван» Федора Вострикова. Литобъединение"
  •     Neurologystatus "Violence women in the Second World War. Shoot vagas: why soldiers rape women"
  •     Brunilda Ternova "Mass rapes by Soviet troops in Germany at the end of World War II"
  •     The book Stewart Binns "Barbarossa: And the Bloodiest War in History"
  •     Новое литературное обозрение: Будницкий Олег "Люди на войне"
  •     Леонід Мацієвський "9 травня – День перемоги над здоровим глуздом. Про згвалтовану Європу та Берлін"
  •     Полит.Ру "Люди на войне"
  •     #CОЦИАЛЬНАЯ ИСТОРИЯ #ПАМЯТЬ "Владимир Гельфанд: месяц в послевоенном Берлине"
  •     Новое литературное обозрение "Ирина Прохорова, Олег Будницкий, Иван Толстой: Люди на войне"
  •     Georgetown University "Explorations in Russian and Eurasian History": "Emotions and Psychological Survival in the Red Army, 1941–42"
  •     Forum24 "Co se dělo se zajatými rudoarmějkami? Jaký byl osud zajatých žen z Wehrmachtu?"
  •     Радио Свобода "Война и народная память"
  •     Лехаим "Двадцать второго июня…"
  •     Русская семёрка "Как изменилось отношение немок к красноармейцам в 1945 году"
  •     Исторический курьер "Героизм, герои и награды: «героическая сторона» Великой Отечественной войны в воспоминаниях современников"
  •     Коммерсантъ "Фронт и афронты"
  •     Русская семёрка "Владимир Гельфанд: что не так в дневниках автора мифа об «изнасилованной» Германии"
  •     Medium "The Brutal Rapes of Every German Female from Eight to Eighty"
  •     One News Box "How German women suffered largest mass rape in history by foreign solders"
  •     "نیمرخ "نقش زنان در جنگها - قسمت اول: زنان به مثابه قربانی جنگ
  •     Bolcheknig "Що німці робили з жінками. Уривок з щоденника дівчини, яку німці використовували як безкоштовну робочу силу. Життя в таборі"
  •     Nrgaudit "Рассказы немецких солдат о войне с русскими. Мнения немцев о русских солдатах во время Второй мировой войны"
  •     Музей "Пам'ять єврейського народу та Голокост в Україні "На звороті знайомого фото"
  •     Новое литературное обозрение. Книга: Козлов, Козлова "«Маленький СССР» и его обитатели. Очерки социальной истории советского оккупационного сообщества"
  •     Sattarov "Mga babaeng sundalo sa pagkabihag ng Aleman. Kabanata limang mula sa librong "Pagkabihag. Ito ang ginawa ng mga Nazi sa mga nahuling kababaihan ng Soviet"
  •     Política Obrera "Sobre “José Pablo Feinmann y la violación en manada"
  •     Эхо Москвы "Цена победы. Люди на войне"
  •     SHR32 "How Russian soldiers mocked German women. Trophies from Germany - what it was and how. Who raped German women and how they lived in occupied Germany"
  •     Олег Сдвижков: "«Советских порядков не вводить!»  Красная армия в Европе 1944—1945 гг."
  •     Livejournal "Чья бы мычала"
  •     Newton Compton Editori. Stewart Binns "Operazione Barbarossa. Come Hitler ha perso la Seconda guerra mondiale"
  •     Kingvape "Rosa Kuleshovs Belichtung. Rosa Kuleshov ist die mysteriöseste Hellseherin der Sowjetzeit. Zwischen rot und grün"
  •     Kfdvgtu الجوائز من ألمانيا - ما كان عليه وكيف. الذين اغتصبوا الألمانية وكيف عاش في ألمانيا المحتلة
  •     nc1 "Αναμνήσεις στρατιωτών πρώτης γραμμής για Γερμανίδες. Οι απόψεις των Γερμανών για τους Ρώσους στρατιώτες κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο"
  •     ik-ptz "Was haben deutsche Soldaten mit russischen Mädchen gemacht? Das haben die Nazis mit gefangenen sowjetischen Frauen gemacht"
  •     مراجعة عسكرية  نساء أوروبا المحررات من خلال عيون الجنود والضباط السوفيت (1944-1945)
  •     nc1 "Scrisori de soldați ruși despre germani. Cum au șocat femeile sovietice pe ocupanții germani"
  •     中 新健康娱乐网 "柏林战役德国女人 70年前苏军强奸了十万柏林妇女?"
  •     "پورتال برای دانش آموز. خودآموزی،  "نازی ها با زنان اسیر چه کردند؟ نحوه آزار نازی ها از کودکان در اردوگاه کار اجباری سالاسپیلس
  •     Русская Семерка "Каких штрафников в Красной Армии называли «эсэсовцами»"
  •     Голос Народу "Саша Корпанюк: Кто и кого изнасиловал в Германии?"
  •     Gorskie "Новые источники по истории Второй мировой войны: дневники"
  •     TransQafqaz.com Fedai.az Araşdırma Qrupu
  •     Ik-ptz "What did the Nazis do with the captured women. How the Nazis abused children in the Salaspils concentration camp"
  •     Евгений Матонин "22 июня 1941 года. День, когда обрушился мир"
  •     Ulisse Online "Per non dimenticare: orrori contro i bambini"
  •     Наука. Общество. Оборона "«Изнасилованная Германия»: из истории современных ментальных войн"
  •     Quora "Por que muitos soldados estupram mulheres durante guerras?"
  •     Das Buch von Stefan Creuzberger "Das deutsch-russische Jahrhundert: Geschichte einer besonderen Beziehung"
  •     პორტალი სტუდენტისთვის "როგორ დასცინოდნენ რუსი ჯარისკაცები გერმანელებს"
  •     Зеркало "Где и когда русское воинство ЧЕСТЬ потеряло?"
  •     WordPress.com Historywithatwist  "How Russia has used rape as a weapon of war"
  •     Mai Khôi Info "Lính Liên Xô 'hãm hiếp phụ nữ Đức'"
  •     EU Political Report "Russia is a Country of Marauders and Murderers"
  •     "بالاترین  "روایت ستوان روس «ولادیمیر گلفاند» از «تجاوز جنسی» وحشیانه‌ی ارتش سرخ شوروی به «زنان آلمانی»/عکس
  •     TCH "Можемо повторити": як радянські солдати по-звірячому і безкарно ґвалтували німецьких жінок
  •     인사이 트 "2차 세계 대전 때에도 독일 점령한 뒤 여성 200만명 성폭행했던 러시아군"
  •     Pravda.Ru "Fake news about fake rapes in Ukraine to ruin Russian solder's image"
  •     Alexey Tikhomirov "The Stalin Cult in East Germany and the Making of the Postwar Soviet Empire, 1945-1961"
  •     Дилетант "Олег Будницкий / Человек на фоне эпох / Книжное казино. Истории"
  •     The Sault Star "OPINION: Suffering of children an especially ugly element of war"
  •     El Español "Por qué la Brutalidad del Ejército Ruso se Parece más a una Novela de Stephen King que de Orwell"
  •     Ratnik.tv "Одесса. Еврейский вопрос. Дорогами смерти"
  •     Алексей Митрофанов "Коммунальная квартира"
  •     Militaergeschichtliche Zeitschrift "Evakuierungs‑ und Kriegsschauplatz Mark Brandenburg"
  •     Raovatmaytinh "Phim cấp 3 tội ác tra tấn tình dục và hiếp dâm của phát xít đức phần 1
  •     Apollo.lv "Kā Otrais pasaules karš noslēdzās ar PSRS armijas veiktu masveida izvarošanas kampaņu Vācijā"
  •     Как ў Беларусі "Who raped whom in Germany" / "Кто кого насиловал в Германии"
  •     Konkretyka "Діди-ґвалтівники, або міф про «воїнів-освободітєлєй»"
  •     LinkedIn "Grandfathers-rapists, or the myth of "warriors-liberators"​. Typical Russian imperial character"
  •     Danielleranucci "Lit in the Time of War: Gelfand, Márquez, and Ung"
  •     Смоленская газета "Истинная правда и её фальшивые интерпретации"
  •     Дзен "Я влюбился в портрет Богоматери..." Из фронтовых дневников лейтенанта Владимира Гельфанда
  •     Дзен "Праздник Победы отчасти горек для меня..." Зарубежные впечатления офицера Красной армии Гельфанда
  •     UkrLineInfo "Жiноча смикалка: способи самозахисту від сексуального насилля в роки Другої світової війни"
  •     Memo Club. Владимир Червинский: "Одесские истории без хэппи энда"
  •     Thomas Kersting, Christoph Meißner, Elke Scherstjanoi "Die Waldlager der Roten Armee 1945/46: Archäologie und Geschichte"
  •     Goldenfront "Самосуд над полицаями в Одессе в 1944 году: что это было"
  •     Gedenkstätten Buchenwald "Nach dem Krieg. Spuren der sowjetischen Besatzungszeit in Weimar 1945-50: Ein Stadtrundgang"
  •     Historia National Geographic "la segunda guerra mundial al completo, historia del conflicto que cambió el mundo"
  •     સ્વર્ગારોહણ  "કેવી રીતે રશિયન સૈનિકોએ જર્મન લોકોની મજાક ઉડાવી"
  •     Absorbwell "Causas Y Consecuencias De La Segunda Guerra Mundial Resumen"
  •     לחימה יהודית  א. יהודים בצבא האדום
  •     Український світ "«Можем повторіть» — про звірства російських солдат під час Другої світової війни"
  •     Andrii Portnov "Dnipro: An Entangled History of a European City"
  •     Татьяна Шишкова "Внеждановщина. Советская послевоенная политика в области культуры как диалог с воображаемым Западом"
  •     Oleg Budnitskii, David Engel, Gennady Estraikh, Anna Shternshis: "Jews in the Soviet Union: A History: War, Conquest, and Catastrophe, 1939–1945"
  •     The Chilean "Roto". "VIOLADA"
  •     Дзен "Немок сажайте на мохнатые мотороллеры". Что сделали с пленными немками в Советском Союзе"
  •     ProNews "Σιλεσία 1945: Με εθνοκάθαρση η πρώτη τιμωρία των Γερμανών για τα εγκλήματα τους στο Β΄ ΠΠ"
  •     Livejournal "Одесситы - единственные в СССР - устроили самосуд в 1944 году"
  •     Scribd "Estupro em Massa de Alemãs"
  •     Музей «Пам’ять єврейського народу та Голокост в Україні» ЦЬОГО ДНЯ – 100-РІЧЧЯ ВІД ДНЯ НАРОДЖЕННЯ ВОЛОДИМИРА ГЕЛЬФАНДА
  •     Davidzon Radio "Владимир Гельфанд. Шокирующий дневник войны". Валерия Коренная в программе "Крылья с чердака"
  •     Quora "Open to the weather, lacking even primitive sanitary facilities, underfed, the prisoners soon began dying of starvation and disease"
  •     Infobae "El calvario de las mujeres tras la caída de Berlín: violaciones masivas del Ejército Rojo y ola de suicidios"
  •     Научная электронная библиотека "Военные и блокадные дневники в издательском репертуаре современной России (1941–1945)"
  •     Historywithatwist "How Russia has used rape as a weapon of war"
  •     Periodista Digital "Las terribles violaciones ocultas tras la caída de Berlín"
  •     Tạp chí Nước Đức "Hồng quân Liên Xô, nỗi kinh hoàng của phụ nữ Berlin năm 1945"
  •     "زیتون | سایت خبری‌ تحلیلی زیتون "بدن زن؛ سرزمینی که باید فتح شود!
  •     Enciclopedia Kiddle Español "Evacuación de Prusia Oriental para niños"
  •     Ukraine History "Діди-ґвалтівники, або міф про «воїнів-визволителів». Типовий російський імперський характер"
  •     Локальна  Історiя "Жаске дежавю: досвід зустрічі з "визволителями"
  •     Tamás Kende "Class War or Race War The Inner Fronts of Soviet Society during and after the Second World War"
  •     museum-digital berlin "Vladimir Natanovič Gel'fand"
  •     知乎 "苏联红军在二战中的邪恶暴行"
  •